Καταστάσεις που μπορεί να αποτελέσουν εστία κλινικής προσοχής

Το τελευταίο επίσημο ψυχιατρικό διαγνωστικό εγχειρίδιο της Αμερικάνικης Ψυχιατρικής Εταιρείας DSM- 5 αναφέρει κάποιες καταστάσεις ή προβλήματα που είναι δυνατόν να αποτελέσουν εστία κλινικής προσοχής ή που μπορεί να επηρεάσουν τη διάγνωση, την πορεία, την πρόγνωση ή τη θεραπεία μίας ψυχικής διαταραχής κάποιου ασθενούς. Οι καταστάσεις και τα προβλήματα αυτά καλό είναι να περιλαμβάνονται στον ιατρικό φάκελο του ασθενούς ως χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τις συνθήκες που μπορεί να επηρεάζουν τη φροντίδα του.

Ενδεικτικά αναφέρουμε:

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΧΕΣΕΩΝ

Οι βασικές σχέσεις, και ειδικότερα οι στενές σχέσεις ενηλίκων συντρόφων και οι σχέσεις γονέων- παιδιών, έχουν σημαντική επίδραση στην υγεία των ατόμων. Οι σχέσεις αυτές μπορούν να προάγουν τη σωματική και ψυχολογική υγεία και να είναι προστατευτικές για τα άτομα ή αντίθετα, να είναι ουδέτερες και ακόμα και επιζήμιες. Σε ακραία περίπτωση, οι στενές αυτές σχέσεις μπορεί να σχετίζονται με την κακοποίηση ή την παραμέληση και να υπάρξουν σημαντικές και σοβαρές συνέπειες. Ένα πρόβλημα σχέσης μπορεί να γίνει κλινικά αντιληπτό διότι επηρεάζει την πορεία, την πρόγνωση και τη θεραπεία μίας σωματικής ή ψυχικής διαταραχής.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΥΝΔΕΟΜΕΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΤΡΟΦΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ

Εδώ θα συναντήσουμε προβλήματα σχέσεων γονέα- παιδιού, προβλήματα μεταξύ αδελφών, ανατροφή μακριά από τους γονείς, αλλά και παιδιά που επηρεάζονται από τη δυσχέρεια της σχέσης των γονέων. Συνήθως, το πρόβλημα της σχέσης γονέα- παιδιού σχετίζεται με διαταραγμένη λειτουργικότητα στο συμπεριφορικό, στο γνωστικό και στο συναισθηματικό κομμάτι. Παραδείγματα: ο ανεπαρκής γονικός έλεγχος, η γονική υπερπροστασία, η υπερβολική γονική πίεση, απειλές σωματικής βίας, αποφυγή χωρίς επίλυση προβλημάτων. Άλλα ζητήματα μπορεί να είναι : εχθρότητα ή τοποθέτηση του παιδιού στη θέση του αποδιοπομπαίου τράγου, αισθήματα λύπης, απάθειας ή θυμού, ανατροφή σε σπίτι συγγενή ή παιδί που ζει σε ίδρυμα λόγω απομάκρυνσης από τους γονείς.

Ιδιαίτερης βαρύτητας είναι η προσοχή μας όταν το παιδί βιώνει αρνητικές συνέπειες από τις συγκρούσεις στη σχέση των γονιών του.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΣΧΕΣΗΣ ΜΕ ΤΟ ΣΥΝΤΡΟΦΟ Ή ΣΥΖΥΓΟ

Όλα τα σύγχρονα ερευνητικά ευρήματα στρέφονται στην ποιότητα της συντροφικής/ συζυγικής σχέσης, η οποία επηρεάζει τη σωματική και ψυχική υγεία. Παραδείγματα προβλημάτων συμπεριφοράς αποτελούν: η δυσκολία επίλυσης των συγκρούσεων, η αποξένωση ή η υπερβολική εμπλοκή. Γνωστικά θα παρατηρήσουμε αρνητική απόδοση των προθέσεων του συντρόφου ή απόρριψη της θετικής συμπεριφοράς, καθώς και χρόνια θλίψη, απάθεια ή θυμό στο συναισθηματικό επίπεδο της σχέσης.

ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΜΕΛΗΣΗ ΠΑΙΔΙΟΥ

Η κακομεταχείριση από ένα μέλος της οικογένειας προς ένα παιδί είναι ένας σημαντικός παράγοντας στην αξιολόγηση και τη θεραπεία ασθενών με διαταραχές. Λόγω των νομικών συνεπειών της κακοποίησης και παραμέλησης, θα πρέπει να δίνεται μεγάλη προσοχή στον καθορισμό αυτών των καταστάσεων.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ Ή ΕΡΓΑΣΙΑΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

Στα εκπαιδευτικά προβλήματα εξετάζονται ο αναλφαβητισμός ή το χαμηλό του επίπεδο, η έλλειψη πρόσβασης σε σχολείο λόγω μη διαθεσιμότητας, προβλήματα με την ακαδημαϊκή επίδοση, αποτυχία στις εξετάσεις, χαμηλή μαθησιακή επίδοση, διαμάχες με τους καθηγητές. Στο κομμάτι της εργασίας, λαμβάνουμε υπόψη την ανεργία, την πρόσφατη αλλαγή της εργασίας, την απειλή της απώλειας της εργασιακής θέσης, τη δυσαρέσκεια από την εργασία και το εργασιακό στρες, την αβεβαιότητα για τις επιλογές της καριέρας, τις διαμάχες με τους συναδέλφους ή το αφεντικό και άλλους ψυχολογικούς στρεσογόνους παράγοντες συνδεόμενους με την εργασία.

ΣΤΕΓΑΣΤΙΚΑ Ή ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ

Η έλλειψη στέγης, οι ακατάλληλες συνθήκες στέγασης, οι διαμάχες με γείτονες ή  ενοικιαστές καθώς και η υπερβολική φτώχεια, το χαμηλό εισόδημα ή η ανεπαρκής κοινωνική ασφάλιση θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη σε μία θεραπευτική διαδικασία, καθώς έχουν σημαντική επίδραση στην πρόγνωση και στην πορεία της.

ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΦΑΣΗΣ ΖΩΗΣ

Αυτή η κατηγορία αναφέρεται σε προβλήματα που συνδέονται με την προσαρμογή σε ένα μεταβατικό στάδιο του κύκλου ζωής (μία συγκεκριμένη αναπτυξιακή φάση) και που αποτελούν εστία κλινικής προσοχής γιατί έχει επίδραση στη θεραπεία του ατόμου. Παραδείγματα μεταβάσεων: η έναρξη ή ολοκλήρωση της βασικής εκπαίδευσης, η ανεξαρτητοποίηση από τους γονείς, ο γάμος, το ξεκίνημα μιας νέας καριέρας, η μετάβαση στη γονική ιδιότητα, η προσαρμογή στην «άδεια φωλιά» μετά την απομάκρυνση των παιδιών από το σπίτι ή η συνταξιοδότηση.

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΜΕ ΈΓΚΛΗΜΑ Ή ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ

Σε περιπτώσεις όπου ο ασθενής είναι θύμα εγκλήματος, ή κατάδικος σε αστικές ή ποινικές διώξεις, ή έχει προβλήματα συνδεόμενα με φυλάκιση, αποφυλάκιση και άλλες νομικές καταστάσεις, οι παράγοντες αυτοί δε μπορεί να είναι ασύνδετοι με την πορεία της θεραπείας και θα πρέπει να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη οι επιδράσεις τους στην πρόγνωση της κατάστασης του ασθενούς.

ΜΗ ΣΥΜΜΟΡΦΩΣΗ ΜΕ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η κατηγορία αυτή χρησιμοποιείται όταν η εστία της κλινικής προσοχής είναι η μη συμμόρφωση με σημαντική πλευρά της θεραπείας ψυχικής ή σωματικής νόσου. Στους λόγους περιλαμβάνονται η δυσφορία από τις παρενέργειες της θεραπείας, η οικονομική δαπάνη της θεραπείας ή και  αποφάσεις που βασίζονται σε κρίσεις σχετικά με προσωπικές αξίες ή θρησκευτικές ή πολιτισμικές πεποιθήσεις.

Οι καταστάσεις και τα προβλήματα που αναφέραμε δε συνιστούν ψυχικές διαταραχές, η συμπερίληψή τους στο DSM-5 ωστόσο, στόχο έχει να επιστήσει την προσοχή των θεραπευτών σε πρόσθετα θέματα που μπορεί να προκύπτουν στην καθημερινή κλινική πράξη.

InterNus- Κέντρο Συμβουλευτικής & Ψυχοθεραπείας