Τοξική θετικότητα. Γιατί είναι οκ να μην είσαι οκ.

Τον τελευταίο καιρό, η έννοια της θετικότητας έχει αποκτήσει αξιοσημείωτη απήχηση. Μέσα κοινωνικής δικτύωσης και βιβλία αυτοβελτίωσης προβαίνουν σε ένα βομβαρδισμό μηνυμάτων που αναφέρονται σε θετική σκέψη και γενικότερα αποφυγή αρνητισμού στη διαχείριση αρνητικών γεγονότων. Η νοοτροπία αυτή ίσως φαινομενικά να είναι ακίνδυνη, στη βάση της όμως ελλοχεύει ένας κίνδυνος που ονομάζεται «τοξική θετικότητα». Αυτός ο όρος αναφέρεται σε μία συμπεριφορά, σύμφωνα με την οποία το άτομο δρα σαν να μην υπάρχει συναισθηματικός πόνος. Σαν να μην μπορεί να στενοχωρηθεί, να κλάψει, να θυμώσει όπως πολύ λογικά αναμένεται σε μία δυσκολία της ζωής. Αντιθέτως, η αντίδραση στην οποία ωθείται είναι να προχωρήσει, να το ξεπεράσει και να είναι «δυνατό», αφήνοντας πίσω τον αρνητισμό. Παρατηρείται, λοιπόν μία ταύτιση της θετικότητας με την ευτυχία, κάτι το οποίο θα δούμε κατά πόσο αγγίζει ρεαλιστικά ή μη όρια.

Ξεκινώντας με ένα παράδειγμα, ας φανταστούμε έναν άνθρωπο, ο οποίος μόλις έχει χάσει τη δουλειά του και σπεύδει σε ένα φίλο να το μοιραστεί. Ο φίλος λοιπόν, με καλή πρόθεση φυσικά, ξεκινάει να χρησιμοποιεί φράσεις όπως, «Έλα ξεπέρασέ το», «Τώρα θα έχεις πιο πολύ χρόνο», «Μη στενοχωριέσαι». Το άτομο που δέχεται αυτές τις συμβουλές θα ανακουφιστεί άραγε ή αντιθέτως υπάρχει πιθανότητα να νιώσει ότι δε λαμβάνει κατανόηση και όλα του τα συναισθήματα ακυρώνονται;  Επαναπροσδιορίζοντας το παραπάνω παράδειγμα λοιπόν, ένα άτομο καταπιέζεται είτε από άλλους είτε από τον ίδιο του τον εαυτό να μη νιώσει τα αρνητικά συναισθήματα που πολύ λογικά του προκλήθηκαν από ένα αρνητικό γεγονός. Καλείται να κάνει μόνο θετικές σκέψεις και να έχει αποκλειστικά μία θετική στάση απαλλαγμένη από «αρνητισμό». Όταν κάποιος νιώθει με ένα τρόπο, έχει ανάγκη να λαμβάνει κατανόηση και επικύρωση, η οποία αναφέρεται ουσιαστικά στην επιβεβαίωση των συναισθημάτων του. Με την νοοτροπία της τοξικής θετικότητας όμως αυτό δεν υφίσταται. Εκτός από τα αρνητικά συναισθήματα που ήδη βιώνει κάποιος λόγω μίας δυσκολίας, αποκτάει περαιτέρω αρνητικά αισθήματα όπως είναι η ντροπή, η ενοχή και η αυτοκατηγορία («Γιατί νιώθω έτσι; Μήπως είναι λάθος;» «Γιατί δεν μπορώ να σκεφτώ θετικά;»). Η καταπίεση επίσης μπορεί να έχει σημαντικές συνέπειες όπως τη γενικότερη εσωτερική δυσφορία, τη θλίψη, το θυμό, ακόμα και την πρόκληση ψυχοσωματικών διαταραχών. Δημιουργείται ακόμα μία εσφαλμένη εικόνα ότι αν κάποιος έρθει σε επαφή με τα συναισθήματά του, έχει μία ευαλωτότητα την οποία πρέπει να διαφυλάξει από τους γύρω του. Αυτό κατά συνέπεια μπορεί να οδηγήσει σε έκπτωση της ποιότητας των ανθρώπινων σχέσεων αφού οι άνθρωποι δεν ανοίγονται πλήρως, δεν εκφράζονται πλήρως οπότε δε συνδέονται πλήρως.

Ποιο είναι το αρνητικό όμως στο να νιώθουμε άσχημα κάποιες φορές; Με το δεδομένο ότι ένας άνθρωπος δε θα προβεί σε συμπεριφορές που σκοπεύουν να βλάψουν τον ίδιο ή τρίτους, τα αρνητικά συναισθήματα είναι εκείνα που οδηγούν στην προσωπική εξέλιξη και την ενδυνάμωση του ψυχισμού. Βιώνοντάς τα, στο βαθμό που πραγματικά συμβαίνουν, με την ανάλογη διαχείριση, το άτομο αποκτά την αυτοπεποίθηση και τη δύναμη ότι τα έζησε, τα διαχειρίστηκε χωρίς να τα αποφύγει και σε μία επόμενη δυσκολία θα έχει τα εφόδια και την εμπειρία να τα διαχειριστεί ξανά. Αντίθετα, όταν τα αποφεύγουμε με ψευδείς δηλώσεις ευημερίας, όταν πλέον θα εμφανιστούν ξανά θα είναι πιο έντονα, πιο δυνατά και πιο δύσκολα στη διαχείριση. Αυτό συμβαίνει, καθώς ο εγκέφαλος έχει λάβει το μήνυμα ότι οποιοδήποτε συναίσθημα βιώνει εκείνη τη στιγμή είναι κάτι εξαιρετικά απειλητικό και επικίνδυνο. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι είναι θεμιτό και αναμενόμενο να συνυπάρχουν στη ζωή το σκοτάδι και το φως, το άσπρο και το μαύρο, τα θετικά και τα αρνητικά συναισθήματα. Να υπάρχει λοιπόν, ισορροπία.

Να σημειωθεί ότι η θετικότητα σαφώς και έχει θετική επίδραση στον ανθρώπινο ψυχισμό. Είναι πολύ βοηθητική η εστίαση του ατόμου στα κατορθώματά του, στις θετικές πτυχές τόσο του εαυτού του όσο και της ζωής του όπως και στην ευγνωμοσύνη και υπερηφάνεια που αισθάνεται σε διάφορους τομείς. Η σημαντική διαφορά που παρατηρείται εδώ σε σχέση με την τοξική θετικότητα είναι η αυθεντικότητα και η ειλικρίνεια. Υπάρχει ένας κλάδος της ψυχολογίας που ονομάζεται Θετική Ψυχολογία και πρεσβεύει αυτό ακριβώς. Οι βασικές της αρχές είναι η καλλιέργεια από το άτομο ενός θετικού πρίσματος κάτω υπό το οποίο προσεγγίζει τη ζωή, τους άλλους και τον εαυτό χωρίς όμως να αποφεύγει το αρνητικό συναίσθημα. Υποστηρίζει την κατανόηση από το άτομο ότι ένα αρνητικό συμβάν δεν αρκεί ώστε να εμποδίσει την ανάπτυξη και εξέλιξή του. Τέλος, στόχος της προσέγγισης αυτής είναι η ευημερία του ατόμου και η αξιοποίηση των κλίσεων και δυνατοτήτων του.

Κλείνοντας, είναι κατανοητό ότι η βίωση αρνητικών συναισθημάτων δεν είναι ευχάριστη για τον άνθρωπο καθώς δημιουργείται ένας φόβος ότι το συναίσθημα θα διαρκέσει για πάντα ή ότι το άτομο δε θα μπορεί να το διαχειριστεί. Με το κύμα της τοξικής θετικότητας που ολοένα και ενισχύεται, κάποιος νιώθει την ανάγκη να τη χρησιμοποιήσει ως ασπίδα ώστε να «προφυλάξει» τον εαυτό και τις σχέσεις του αποφεύγοντας τον αρνητισμό. Αυτό όπως αναλύθηκε παραπάνω οδηγεί σε αντίθετα αποτελέσματα τόσο για τον ίδιο τον άνθρωπο και τον ψυχισμό του όσο και για τις σχέσεις και την ποιότητά τους. Για τους παραπάνω λόγους λοιπόν, είναι σημαντικό να υιοθετηθεί μία υγιής θετικότητα, η οποία θα είναι ειλικρινής και όχι προσποιητή και η οποία θα αφήνει χώρο τόσο στην ελπίδα όσο και στην πραγματικότητα.

Ας αναλογιστούμε. Αν η θετική σκέψη είναι η λύση για μία ευτυχισμένη ζωή, γιατί πολλοί άνθρωποι συνεχίζουν να είναι δυστυχισμένοι;

Πώς να αποφύγετε την τοξική θετικότητα

• Διαχειριστείτε τα αρνητικά σας συναισθήματα, αλλά μην τα απορρίπτετε

Όπως αναφέρθηκε τα αρνητικά συναισθήματα βοηθούν μακροπρόθεσμα στην προσωπική εξέλιξη

• Αναπτύξτε μία υγιή θετικότητα που υιοθετεί την άποψη «Είναι OK να μην είσαι ΟΚ»

Είναι απόλυτα αποδεκτό να μη νιώθουμε καλά και η προσδοκία να νιώθω πάντα τέλεια αγγίζει μη ρεαλιστικά όρια.

• Εστιάστε στην ακρόαση των άλλων και στην έμπρακτη υποστήριξη

Όταν κάποιος σας εκφράζει το συναίσθημά του, μην το απορρίπτετε (όσο καλή και να είναι η πρόθεσή σας) με κλασσικές ατάκες όπως: «Όλα θα πάνε καλά» «Μην το σκέφτεσαι» «Θετική ενέργεια μόνο». Αφήστε τον να εκφραστεί και δείξτε ενσυναίσθηση.

Λαγκουβάρδου Δέσποινα, Ψυχολόγος