Έφηβος – Κοινωνικοποίηση – Διαδίκτυο

Οι ομάδες συνομηλίκων είναι πρωτογενείς ομάδες κοινωνικοποίησης ,όπου φορείς κοινωνικοποίησης είναι τα ίδια τα παιδιά ή οι έφηβοι ο ένας για τον άλλο. Χαρακτηριστικό τους είναι ότι οι σχέσεις που τις διέπουν δεν ρυθμίζονται από καμία θεσμοποιημένη εξουσία ,όπως συμβαίνει στην οικογένεια ,αλλά είναι σχέσεις που εγείρονται κατά την αλληλενέργεια. Ακόμη ,οποιαδήποτε εξουσία εμφανίζεται σε αυτές δεν επιβάλλεται απέξω ,αλλά εγείρεται κατά κύριο λόγο με βάση ικανότητες και δεξιότητες που εκδηλώνονται στη ζωή της ομάδα.
Η κοινωνικοποίηση στις ομάδες των συνομηλίκων εκπροσωπεί μια σταδιακή αποδέσμευση από τους γονείς, μια προοδευτική μείωση της καθοδήγησης και της εξουσίας από τους μεγάλους. Ο βαθμός όμως μιας τέτοιας αποδέσμευσης είναι συνάρτηση της ηλικίας. Στις μικρές ηλικίες οι ομάδες αυτές είναι κυρίως ομάδες παιχνιδιού στη γειτονιά και οι σχέσεις και οι αλληλενέργειες εκεί στηρίζονται σε ότι έχει μαθευτεί στην οικογένεια. Τα παιδιά μεταδίδουν το ένα στο άλλο τη γνώση ,τις αξίες ,τους κανόνες που επικρατούν στην οικογένεια και με αυτόν τον τρόπο ενισχύουν το ένα στο άλλο ότι έχει μάθει καθένας σε αυτή. Αν λάβουμε μάλιστα υπόψη ότι οι γειτονιές στις σύγχρονες κοινωνίες τείνουν να αποτελούνται από οικογένειες με παρόμοια κοινωνικά χαρακτηριστικά ,μπορούμε να καταλάβουμε ότι σε αυτές τις ομάδες συνομηλίκων αναπαράγονται και ενισχύονται χαρακτηριστικά της οικογενειακής κοινωνικοποίησης. Όσο όμως προχωρεί η ηλικία και ,ιδιαίτερα ,όταν έλθει η εφηβεία ,οι ομάδες των συνομηλίκων αυξάνουν σημαντικά την αυτονομία τους από την οικογένεια ,επεξεργάζονται σε σημαντικό βαθμό με δικό τους τρόπο τις αξίες της κουλτούρας και δημιουργούν την λεγόμενη «κοινωνία των εφήβων», με χαρακτηριστικά κουλτούρας που μπορεί από πολλές απόψεις να διαφοροποιείται ή και να έρχεται σε αντίθεση με την κουλτούρα των μεγάλων. Καθώς μάλιστα η δύναμη της καθοδήγησης από την οικογένεια μειώνεται και οι έφηβοι έχουν εμπειρίες εντελώς νέων καταστάσεων ,οι εφηβικές ομάδες αναδεικνύονται σε πολύ δυνατές ομάδες κοινωνικοποίησης.
Η κοινωνικοποιητική δύναμη των ομάδων των συνομηλίκων είναι συνάρτηση του είδους της κοινωνίας και της φύσης της οικογένειας σε κάθε κοινωνία. Στις πιο απλές και αγροτικές κοινωνίες δεν υπήρχε σημαντική διαφοροποίηση μεταξύ των ομάδων κοινωνικοποίησης και έτσι οι ομάδες συνομηλίκων δεν είχαν τη βαρύτητα που έχουν σήμερα. Η αστική οικογένεια είναι γενικά μικρή ,«πυρηνική» ,και οι κοινωνικές περιοχές στις οποίες συμμετέχει σχετικά περιορισμένες. Αυτό αφήνει σχετικά μεγάλα περιθώρια για την ομάδα των συνομηλίκων να εισάγει το παιδί και πολύ περισσότερο ,τον έφηβο σε περιοχές που δεν είναι σε θέση να καλύψει ,τουλάχιστον σε ικανοποιητικό βαθμό ,η οικογένεια. Ως τέτοιου είδους περιοχές μπορούμε να αναφέρουμε τις γρήγορες κοινωνικές και τεχνολογικές αλλαγές που συμβαίνουν στις σύγχρονες κοινωνίες και τις συνακόλουθες αλλαγές σε αντιλήψεις ,αξίες και σχέσεις ,καθώς και τη συνεχή δημιουργία νέων θέσεων και ρόλων στην οικονομική και κοινωνική δομή για τις οποίες εξαρτάται κατά πόσο οι γονείς είναι ενήμεροι. Έτσι ,οι ομάδες συνομηλίκων μπορούν να παίζουν ένα σημαντικό ρόλο στην ενημέρωση και τον προσανατολισμό προς νέες εκφάνσεις και νέες κατευθύνσεις της κοινωνικής ζωής.
Η εφηβεία χαρακτηρίζετε ως μια περίοδος αλλαγών η οποία σηματοδοτεί τη μετάβαση από την παιδική ηλικία στην ενηλικίωση. Οι εμφανείς σωματικές αλλαγές συνοδεύονται από την αναζήτηση της ταυτότητας και την ένταξη στο κοινωνικό σύνολο και τη κοινωνική πραγματικότητα. Το άγχος, η ανάγκη για κατανόηση, η δυσκολία διαμόρφωσης της ταυτότητας και η περιπλοκότητα της δημιουργίας σχέσεων δεν είναι κάτι εύκολο για τα παιδιά που περνούν την εφηβεία.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα στις ομάδες των εφήβων που παρατηρείται συχνά, είναι η εναντιωματική συμπεριφορά προς τους γονείς, η αποστασιοποίηση από το οικογενειακό περιβάλλον και η προσήλωση στην ομάδα συνομηλίκων, η αμφιθυμία, η ευερεθιστικότητα, τα αισθήματα θλίψης, άγχους, μοναξιάς, πλήξης, ντροπής, η ταλάντευση μεταξύ υπέρμετρα υψηλής και χαμηλής αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης, ο πειραματισμός.
Οι παρέες που σχηματίζουν οι έφηβοι, συνήθως δημιουργούν τη δική τους «κλειστή» ομάδα που έχει κάποια κοινά πιστεύω, κοινούς κώδικες επικοινωνίας, κοινό τρόπο ντυσίματος, έχουν κοινά ενδιαφέροντα και μουσικά ακούσματα, τα οποία τους ενώνουν μεταξύ τους και τους διαχωρίζουν από τους άλλους. Χαρακτηρίζονται από πολύ έντονους συναισθηματικούς δεσμούς, και διέπονται από αυστηρά άτυπα ή και τυπικά καταστατικά συμπεριφοράς. Έχουν μια κοινή ταυτότητα για να νιώθουν πιο δυνατοί στο να αφήσουν πίσω την παιδική ηλικία, να συμβιβαστούν με την με την ανεξαρτητοποίηση από τους των γονείς τους και να δοκιμάσουν τα όριά τους. Υιοθετούν κοινό λεξιλόγιο και συμπεριφορά, μπορεί να φτάσουν μέχρι και στη διάπραξη αξιόποινων πράξεων ή σε πράξεις που σε άλλη φάση της ζωής τους θα θεωρούνταν ψυχοπαθολογικές. Οι διαπροσωπικές σχέσεις με άλλους συνομήλικους για τον έφηβο ταυτίζονται με την θέση του ενήλικα που θα παίξει τον ρόλο του ‘τρίτου γονέα’ που θα ακούσει τον έφηβο χωρίς την συναισθηματική εμπλοκή και την αγωνία του γονιού , αποτελούν ανάγκη και είναι πολύ χρήσιμες σε ορισμένες περιπτώσεις. Ιδιαίτερα δε, όταν έχει αρχίσει να φαίνεται πως ο έφηβος δεν καταφέρνει να ενσωματώσει με ευκολία τις αλλαγές: ‘Κρύβει’ την σεξουαλικότητά του πίσω από παραπανίσια κιλά, εμφανίζει διάφορα ψυχοσωματικά συμπτώματα, αποσύρεται ψυχικά από τις σχέσεις του με τους άλλους.
Η συντήρηση και η ανάπτυξη των φιλικών τους σχέσεων, ολοκληρώνεται και επιτυγχάνεται από την επικοινωνία τους μέσω διαδικτύου. Το διαδίκτυο, με τις απεριόριστες πιθανότητες, προσφέρει στους έφηβους μια αδιέξοδο να καλύψουν τις όποιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν στην καθημερινότητα τους (σχέσεις με γονείς, ερωτικές σχέσεις, προβλήματα με το σχολείο). Έρευνες ανά τον κόσμο έχουν υποδείξει ότι η προσκόλληση με το διαδίκτυο, με στόχο την ανάπτυξη φιλικών σχέσεων αποτελεί μια υπάρχουσα πραγματικότητα, η οποία εντοπίζεται κυρίως στον εφηβικό πληθυσμό. Το διαδίκτυο τους προσφέρει μια διαφυγή από την πιεστική και αγχώδη καθημερινότητα και μια ευκαιρία να κοινωνικοποιηθούν χωρίς να κινδυνεύουν από την απόρριψη, καθώς τους δίνεται η δυνατότητα να παρουσιάσουν ότι εικόνα του εαυτού τους επιθυμούν.
Οι κύριες ενασχολήσεις φαίνεται να είναι τα διαδικτυακά παιχνίδια, δίνουν τη δυνατότητα στους εφήβους να διαμορφώνουν το χαρακτήρα τους όπως επιθυμούν και να ζουν σε μια ειδυλλιακή πραγματικότητα όπου είναι ήρωες και εκτελούν ηρωικές αποστολές(αυτό μπορεί να παρατηρηθεί και σε πιο μικρές ηλικίες).
Επίσης, κοινωνικοποιούνται με το να συμμετέχουν σε ομαδικές αποστολές και έτσι αποκτούν διαδικτυακούς «φίλους» με κοινά ενδιαφέροντα
οι ιστότοποι ανταλλαγής απόψεων (blogs, forums):βρίσκουν ένα τρόπο να μοιραστούν τις ανησυχίες τους και τους προβληματισμούς τους χωρίς φόβο κριτικής και υποτίμησης
οι ιστότοποι κοινωνικής δικτύωσης (facebook, MySpace, twitter, messenger,) δίνουν τη δυνατότητα δικτυακής επικοινωνίας με φίλους, γνωστούς αλλά και τη δυνατότητα νέων γνωριμιών επίσης, μέσα σε αυτούς τους ιστότοπους οι έφηβοι προβάλλουν προσωπικά στοιχεία όπως νέα και φωτογραφίες
Τελικά, τι είναι αυτό που πρέπει να θυμάται κάθε γονέας σχετικά με τα διαδικτυακά παιχνίδια;
Tα διαδικτυακά παιχνίδια δεν είναι εγγενώς αρνητικά. O αντίκτυπος που θα έχουν στο παιδί, τον έφηβο, ακόμα και τον ενήλικα, εξαρτάται:
-από τη συνετή και υπεύθυνη χρήση,
-την ενημέρωση των οικείων του ανήλικου για αυτά και τη δυνατότητα διακριτικής παρακολούθησης που χρειάζεται.
H θέσπιση κανόνων και ορίων ορθής χρήσης και φυσικά, η σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης μεταξύ γονιού- παιδιού ή δάσκαλου- παιδιού είναι πολύ σημαντική. Είναι αρκετά δύσκολο να προτείνουμε πόσο ακριβώς μπορεί να έχει τη δυνατότητα να παίζει ή να ασχολείται. Τα όρια που θα εφαρμοστούν εξαρτώνται σε ένα βαθμό από τη σχέση, την επικοινωνία και την επαφή που υπάρχει μεταξύ γονιού- παιδιού .Η λύση δεν είναι η απαγόρευση της χρήσης ενός τόσο σημαντικού εργαλείου όπως το διαδίκτυο, που για τον έφηβο είναι σημαντικό στοιχείο της καθημερινότητάς του, (μέσα από αυτό χτίζει την επικοινωνία του με τους συνομηλίκους του), αλλά η εκμάθηση της σωστής χρήσης. Αν παρατηρείτε υπερβολική την ενασχόληση του παιδιού με το διαδίκτυο, ώστε να του αποσπά προσωπικό χρόνο και αν ο τρόπος επικοινωνίας και συμπεριφοράς του με τους συνομηλίκους του, δημιουργεί έντονο προβληματισμό, θεωρείται απαραίτητη η συμβουλή κάποιου ειδικού.

ΖΗΣΙΜΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ – ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ

InterNus – ΚΕΝΤΡΟ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ & ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

ψυχολόγος Χανιά

ψυχολόγος Ηράκλειο