Και εμείς που μεγαλώσαμε αλλιώς.. τι πάθαμε;

Η σημερινή κουλτούρα γονεϊκότητας πολλές φορές οδηγεί τους ενήλικες που μεγάλωσαν σε διαφορετικές γενιές να σκέφτονται πως οι σημερινοί γονείς είναι πολύ «παιδοκεντρικοί», κακομαθαίνουν τα παιδιά, τα φροντίζουν υπερβολικά, και έτσι καταλήγουμε συχνά να ακούμε ενήλικες να λένε «κι εμείς τι πάθαμε;».

«Τι πάθαμε εμείς που μας έπαιζαν και μια στον ποπό μας;»

«Κι εγώ δηλαδή που έβλεπα τον πατέρα μου ελάχιστα, επειδή δούλευε από το πρωί μέχρι το βράδυ, τι έπαθα;»

«Εμένα δηλαδή που με άφηναν μόνο μου στο δωμάτιο όταν έκανα ζαβολιές τι έπαθα;»

«Συγγνώμη και εγώ που δεν έπαιξα ποτέ ως παιδί με τους γονείς μου, τι έπαθα;»

Η αλήθεια είναι, πως πάθαμε πολλά. Πληγωθήκαμε, τραυματιστήκαμε, μάθαμε πώς να φροντίζουμε και δεν μάθαμε πώς να φροντιζόμαστε. Γίναμε ενήλικες που, χωρίς να φταίμε, ζούμε απλά για να επιβιώσουμε. Δυσκολευόμαστε να διαχειριστούμε το συναίσθημά μας, και συχνά το αποφεύγουμε ή ξεσπάμε επιθετικά σε όποιον μας επιβαρύνει συναισθηματικά.

Γιατί δεν αντέχουμε άλλη συναισθηματική επιβάρυνση. Αυτό πάθαμε.

Το ότι η γενιά μας μεγάλωσε έχοντας άλλες αξίες, θέτοντας άλλες προτεραιότητες και δεχόμενη τα τραύματα της προηγούμενης γενιάς, δεν σημαίνει απαραίτητα πως η προηγούμενη γενιά γονέων ήταν «κακοί» γονείς, ούτε πως ο σκοπός τους ήταν να δυσκολέψουν τα παιδιά τους. Η αλήθεια κρύβεται στην φράση:

«αυτά τα δεδομένα είχαν, αυτά γνώριζαν, και έπραξαν το καλύτερο για τα δεδομένα τους».

Η παραπάνω παραδοχή φορτώνει ακόμα περισσότερο τις πλάτες της δικής μας γενιάς, να μην μεταφέρουμε τα δικά μας τραύματα στην επόμενη. Αυτό δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση, μιας και αυτό απαιτεί μια δεξιότητα που οι περισσότεροι ενήλικες δεν ανέπτυξαν: την ενσυνειδητότητα. Ενσυνειδητότητα σημαίνει το να μπορεί κάποιος να αντιλαμβάνεται τι νιώθει, πότε το νιώθει και γιατί το νιώθει. Αφού το αντιληφθεί, χρειάζεται μια άλλη δεξιότητα που επίσης οι περισσότεροι δεν έχουμε αναπτύξει επαρκώς: την αυτορρύθμιση. Αυτορρύθμιση σημαίνει κάποιος να διαχειρίζεται αυτό που νιώθει με ορθό τρόπο. Η ανάπτυξη αυτών των δύο δεξιοτήτων είναι ο σκοπός της γενιάς μας.
Για να φτάσουμε στο αποτέλεσμα, όμως, πρέπει να μπορούμε να αντιληφθούμε τι πήραμε, να το επεξεργαστούμε, και να το διαχειριστούμε  πριν το δώσουμε στα παιδιά μας:

Τι επιπτώσεις έχει το «μια στον ποπό»: το να χτυπήσει ένας γονέας το παιδί του μία φορά στον ποπό δεν σημαίνει απαραίτητα πως το κακοποιεί σωματικά. Ωστόσο, ακόμα και αυτή η μία φορά, έχει επιπτώσεις στον τρόπο που το παιδί αντιλαμβάνεται τις σχέσεις και τον κόσμο του. Η «μια στον ποπό» μας έμαθε να φοβόμαστε τους γονείς μας, να τους κρύβουμε γεγονότα ή να τους λέμε ψέματα, γεγονός που πολλές φορές μπορεί να μας έβαζε σε κίνδυνο. Η «τιμωρία» στο δωμάτιο μας, μας έκανε να γίνουμε ενήλικες που έχουμε δαιμονοποιήσει το λάθος, που έχουμε ισχυρή αυτοκριτική, που συμπεριφερόμαστε αυτοτιμωρητικά. Μας έκανε να φοβόμαστε να διεκδικήσουμε και να θέσουμε τα όριά μας σε ιεραρχικά ανώτερα άτομα, μας έκανε αγχώδεις, μας έκανε να απολαμβάνουμε με την απόλαυση των άλλων.

«οι γονείς μου, ήλεγχαν την συμπεριφορά μου με το βλέμμα τους. Μόνο ο τρόπος που θα με κοίταζε η μητέρα μου αρκούσε για να σταματήσω την ενοχλητική μου συμπεριφορά»

Πόσος φόβος κρυβόταν σε αυτά τα παιδικά μάτια, χωρίς καν να μας μιλήσουν ή να μας συμπεριφερθούν «άσχημα». Τι πάθαμε από αυτό; Μάθαμε να φοβόμαστε να κοιτάξουμε στα μάτια κάποιον όταν κάνουμε λάθος. Μάθαμε να ζούμε με το άγχος, να φοβόμαστε την εγκατάλειψη στις σχέσεις μας και να αισθανόμαστε ανεπαρκείς.

Τι επιπτώσεις έχει να είναι απών/-όντες οι γονείς: Οφείλουμε να παραδεχθούμε πως κανένας γονέας δεν εγκαταλείπει το παιδί του από φιλοδοξία για την καριέρα του, και πως πολλές φορές- όπως συνέβαινε τις περισσότερες φορές παλαιότερα-, ο λόγος που οι γονείς ήταν απόντες ήταν κυρίως βιοποριστικός.

«Η αγκαλιά και η αγάπη δεν θα γεμίσει το στομάχι σου όταν πεινάς»

Σε αυτές τις περιπτώσεις φυσικά, η συναισθηματική ασφάλεια και οι εκδηλώσεις αγάπης είναι πολυτέλεια, οι γονείς δείχνουν την αγάπη τους θυσιάζοντας όλη την ενέργειά τους στο να δουλεύουν, ώστε να τους προσφέρουν ένα καλύτερο μέλλον. Και αυτή είναι η μεγαλύτερη απόδειξη αγάπης: για τους ενήλικες. Όχι για τα παιδιά. Τα παιδιά δεν μπορούν να αντιληφθούν ηλικιακά και αναπτυξιακά αυτή την πτυχή της εκδήλωσης  αγάπης.

Η απουσία του ενός γονέα (- πόσο μάλλον και των δυο-) έχει πολλές επιπτώσεις στο παιδί. Το μαθαίνει να μην εμπιστεύεται, να μην αισθάνεται ασφάλεια στις σχέσεις του, να θέτει ως προτεραιότητα τις υποχρεώσεις και την αυτοθυσία σε σχέση με την απόλαυση και την ξεκούρασή του. Σοβαρότερη επίπτωση, όμως, είναι το γεγονός ότι τα παιδιά θα πρέπει να μεγαλώσουν «μόνα» τους. Να στηριχθούν στα πόδια τους. Και αυτό μπορεί για την γενιά μας να θεωρείται ένα αξιέπαινο χαρακτηριστικό, αλλά όποιος το έχει σημαίνει αυτόματα πως δεν είναι παιδί. Δεν είναι ευθύνη των παιδιών να στηρίζονται στα πόδια τους. Αυτό είναι ευθύνη των γονέων.

Στην γενιά μας λοιπόν, «πάθαμε», πως θα πρέπει να είμαστε πάντα αυτάρκεις, να μην ζητάμε πολλά, να μην απολαμβάνουμε γιατί η απόλαυση είναι πολυτέλεια, να ντρεπόμαστε να ζητήσουμε βοήθεια, να χάσουμε την παιδικότητά μας στον βωμό της ξεκούρασης των γονιών μας. Διότι όταν οι γονείς επέστρεφαν στο σπίτι μετά από 12ωρη (ή και παραπάνω) εργασία, εμείς έπρεπε να είμαστε ήσυχοι και να σεβαστούμε την ανάγκη τους για ξεκούραση. Κανείς δεν μας έμαθε όμως πώς να σεβόμαστε τις δικές μας ανάγκες. Μεγαλώσαμε με σκοπό να φροντίζουμε τους μεγαλύτερους.

«πρέπει να κάνεις ότι σου λέω, γιατί είμαι πιο μεγάλος από εσένα»

Τι επιπτώσεις έχει το να μην παίζει ο γονέας με το παιδί: το παιχνίδι για τα παιδιά είναι η μεγαλύτερη πηγή μάθησης και δεξιοτήτων. Ό, τι είμαστε ως ενήλικες, ό, τι έχουμε καταφέρει, το έχουμε στηρίξει στις βάσεις που μας έχτισε το παιχνίδι. Οι ενήλικες πολλές φορές δεν εμπλεκόμαστε στο παιχνίδι των παιδιών μας, είτε γιατί είναι βαρετά, είτε γιατί έχουμε άλλες προτεραιότητες (για παράδειγμα τις δουλειές του σπιτιού). Επίσης πολλές φορές, όταν εμπλεκόμαστε, παίρνουμε τον ρόλο του «δασκάλου», και προσπαθούμε να μάθουμε στο παιδί μας διάφορες ικανότητες. Αυτό που δεν μάθαμε εμείς, όμως, και κατ’ επέκταση δεν το μαθαίνουμε και στα παιδιά μας, είναι ότι το βασικότερο που μας μαθαίνει το παιχνίδι είναι να απολαμβάνουμε. Να είμαστε ξέγνοιαστοι.

«Πάθαμε», λοιπόν, να μην συνδεόμαστε με τους άλλους με σκοπό την απόλαυση, την ικανοποίηση και την ξεγνοιασιά, αλλά με την υποχρέωση. Να μην αντιλαμβανόμαστε τις ανάγκες μας και να μην τις φροντίζουμε, να αναλαμβάνουμε περισσότερες υποχρεώσεις από αυτές που μπορούμε να σηκώσουμε. «Πάθαμε», να συνδεόμαστε διεκπαιρεωτικά με τους γονείς μας, και η συναισθηματική σύνδεση μαζί τους να είναι επιφανειακή, όπως και στις μετέπειτα σχέσεις μας.

Πολλά πράγματα «έπαθε» λοιπόν η γενιά μας. Πολλά έπαθαν και οι προηγούμενες γενιές πριν από εμάς, χωρίς αυτό να αναιρεί τα δικά μας βιώματα. Το σημαντικότερο, όμως, που έχει να κάνει η δική μας γενιά είναι να μην θυμώνει στα παιδιά, επειδή είναι παιδιά.

ΝΑΙ, ένα παιδί θα κάνει λάθη, και ένας ενήλικας θα κάνει λάθη.

ΝΑΙ, ένα παιδί θα δυσκολεύεται να διαχειριστεί τα συναισθήματά του, και θα εκδηλώσει κρίση με μεγάλη ένταση και για μεγάλο χρονικό διάστημα. Αν δεν το περάσει, πώς θα μάθει να το διαχειρίζεται.

ΝΑΙ, ένα παιδί θα θυσιάσει το διάβασμά του για το παιχνίδι. Αν αυτό δεν γίνεται κατ’ εξακολούθηση, δεν έγινε και κάτι.

ΝΑΙ, ένα παιδί θα διεκδικήσει χώρο και χρόνο από τους γονείς του, και αυτό δεν το κάνει χειριστικό.

Ας σταματήσουμε πια οι ενήλικες να θυμώνουμε με τα παιδιά μας που είναι παιδιά, απλά επειδή εμείς ποτέ δεν ήμασταν.

Χαριτίνη Κυρλάκη- Παιδοψυχολόγος.