- 24/02/2025
- Posted by: antonis
- Κατηγορία: Ψυχολογία
Τα κύρια συναισθήματα που βιώνουμε όλοι μας μετά από ένα τυχαίο και ξαφνικό γεγονός είναι πόνος , θλίψη, οργή, αγανάκτηση. Νιώθουμε ότι είμαστε σε άμεση επαφή με τις οικογένειες των θυμάτων που βίωσαν την απώλεια , είτε γιατί γνωρίζουμε και ακούμε τους ανθρώπους που έχασαν τα δικά τους πρόσωπα είτε γιατί μπαίνουμε στην διαδικασία ταύτισης, δηλαδή θα μπορούσαμε να είμαστε και εμείς στη θέση τους, να βρισκόμαστε και εμείς στα βαγόνια αυτού του μοιραίου τρένου των Τεμπών για παράδειγμα. Οι οικογένειες των θυμάτων άλλαξαν συμπεριφορές και η καθημερινότητά τους μεταμορφώθηκε. Η ζωή τους μπήκε σε άλλη μοίρα , δυσκολεύτηκαν ακόμα και να ζητήσουν βοήθεια και το σημαντικότερο να εκφράσουν τα συναισθήματα τους στους κοντινούς τους ανθρώπους.
Οι επιζήσαντες των ατόμων αυτών, πολύ πιθανό είναι να παρατηρήσουν κάποιες αντιδράσεις που είναι απόλυτα φυσιολογικές μέσα σε ένα πλαίσιο 6 μηνών , αυτό που ονομάζουμε μετατραυματική διαταραχή του στρες. Η σιωπή και η απομόνωση είναι τα 2 βασικά χαρακτηριστικά των ατόμων αυτών. Σημαντικό είναι να τονίσουμε ότι η ανάγκη του κάθε ανθρώπου να μιλήσει και να εκφράσει τον πόνο του εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Δηλαδή κατά πόσο νοιώθει στο εδώ και τώρα ότι κατακλύζεται από έντονα flashbacks τα οποία μπορεί να είναι φυσιολογικά, ενώ κάποιον άλλον να τον αποδιοργανώνουν ή να τον παραλύουν ή μπορεί να αισθάνεται πως σκέφτεται παράλογα . Επίσης, έχει να κάνει με το πότε συνδέεται και με το πως βιώνει ο καθένας την τραυματική αυτή εμπειρία και φυσικά αν υπάρχει υποστήριξη από το περιβάλλον του. Πολύ πιθανό είναι να εμφανίσει διαταραχές ύπνου και για μεγάλο χρονικό διάστημα να βλέπει εφιάλτες και να υπάρχουν διατροφικές διαταραχές .
Υπάρχουν 3 φάσεις φυσιολογικού πένθους που περνάει κάποιος βιώνοντας μια τραυματική εμπειρία.
Αρχικά θα παρατηρήσουμε τα μέλη των οικογενειών αυτών να βρίσκονται στη φάση της ΄΄αποφυγής΄΄ . Στη φάση αυτή το άτομο διακατέχεται από έντονο σοκ για την απώλεια, αδυνατεί να αναγνωρίσει τον αποχωρισμό και να αναγνωρίσει ή να κατανοήσει το θάνατο.
Στην επόμενη φάση της ΄΄αντιμετώπισης΄΄ τα άτομα αντιδρούν πιο εύκολα στην απώλεια. Βιώνουν τον πόνο , προσδιορίζουν – αισθάνονται -αποδέχονται την απώλεια , αρχίζουν να την εκφράζουν στους γύρω τους. Ένα άλλο χαρακτηριστικό που παρατηρείται συχνά , στα θύματα της τραγωδίας είναι ότι προσπαθούν να προσδιορίσουν τις δευτερογενείς απώλειες και να τις πενθήσουν. Θα συναντήσουμε να ανακαλούνται συχνά και να ξαναζούν τον αποθανόντα και τη σχέση που είχαν μαζί του. Επίσης, αναθεωρούν και επαναλαμβάνουν τα συναισθήματα που νιώθουν. Προσπαθούν να απελευθερώσουν τον ΄΄παλιό δεσμό ΄΄ που είχαν με τον αποθανόντα και τον κοινό κόσμο που τους ένωνε.
Με την πάροδο του χρόνου στην φάση πλέον της ΄΄αποδοχής΄΄ τα μέλη αυτών των οικογενειών αρχίζουν να επαναπροσδιορίζουν νέους στόχους και να προσαρμόζονται σε ένα νέο κόσμο ενώ θυμούνται τον παλιό . Θα παρατηρήσουμε να αναθεωρούν τις υποθέσεις σχετικά με τον κοινό κόσμο. Αναπτύσσουν μια νέα σχέση με τον αποθανόντα και ανακαλύπτουν ένα νέο τρόπο ύπαρξης στον κόσμο αποκτώντας μια νέα ταυτότητα, δηλαδή επενδύουν σε ένα νέο κόσμο με σχέσεις και συναισθήματα.
Αυτή η τραυματική εμπειρία πιθανότατα να προκαλέσει σοβαρές ψυχολογικές επιπτώσεις σε όλα τα μέλη της οικογένειας, που πιθανόν να επηρεάσουν όλες τις εκφάνσεις της ζωής τους. Όλο αυτό το χρονικό διάστημα , έρχονται στο μυαλό τους εικόνες, παρεισφρήσεις , σκέψεις, συναισθήματα από το ακαριαίο αυτό δυστύχημα, υπάρχει έντονη ανησυχία, διέγερση και συνεχή δραστηριότητα ώστε να αποτρέψουμε την επαφή με αυτό το επώδυνο γεγονός.
Αρκετά φυσιολογικό είναι για μια χρονική περίοδος να τους διακατέχει υψηλό άγχος του θανάτου του εαυτού τους ή άλλων κοντινών τους ατόμων. Μάλιστα μπορεί να αναπτύξουν άκαμπτες , καταναγκαστικές και τελετουργικές διαταραχές στη συμπεριφορά τους. Θα υπάρχει μια συνεχής υπεραπασχόληση με τους νεκρούς και την απώλεια , ίσως και μηρυκασμός σκέψεων και εικόνων. Ο φόβος για οικειότητα με άλλους ανθρώπους και η αποφυγή μελλοντικών απωλειών φαίνεται να είναι ένα από τα πιο ισχυρά χαρακτηριστικά των ατόμων την περίοδο αυτή.
Τα συναισθήματα των ατόμων που βίωσαν αυτή την τραγωδία φαίνεται να είναι περιορισμένα και να αδυνατούν να εκφράσουν και να προσαρμοστούν στα συναισθήματα απώλειας, καταφεύγοντας ακόμα και σε συμπεριφορές υψηλού κινδύνου πχ χρήση ουσιών, κατανάλωση αλκοόλ .Επίσης, πολύ πιθανό είναι να εκδηλώσουν ψυχοσωματικά συμπτώματα , όπως έντονοι πονοκέφαλοι, χρόνιο μούδιασμα , αποξένωση και απομάκρυνση από τους άλλους, ενώ πολύ έντονη παρατηρείται η χρόνια οργή και κατάθλιψη.
Στη περίπτωση αυτής της αιφνίδιας και μη αναμενόμενης τραγωδίας αναφερόμαστε σε χρόνιο –παρατεταμένο πένθος που το βασικό πρόβλημα είναι να λήξει η θλίψη . Πιθανόν να υπάρχουν παράδοξες σκέψεις και πεποιθήσεις όπως ΄΄ εάν ξεχάσω το παιδί μου , είναι σαν πεθαίνει ξανά΄΄ η θλίψη μου αποδεικνύει ότι τον αγαπούσα΄΄ και ΄΄ δεν μπορώ να ανταπεξέλθω μόνος μου στην ζωή΄΄ . Ο πόνος μπορεί να σημαίνει πολλά πράγματα για τα μέλη της οικογένειας ,όπως ΄΄ ο πόνος είναι παιδαγωγός ή τιμωρία μου, ΄΄ ο πόνος είναι απόδειξη της αγάπης μου΄΄ ή κανείς δεν γλιτώνει αυτόν τον πόνο αν είναι άνθρωπος΄΄, ΄΄ο πόνος με γλιτώνει από την ενοχή μου΄΄. Καλό είναι να μάθουμε τι σημαίνει πόνος και ο ειδικός να ενθαρρύνει το άτομο να γίνει πιο δυνατό ώστε να αντέξει τον πόνο ή να μαλακώσει ο πόνος ώστε να τον αντέξει.
Η θεραπεία EMDR επιτρέπει στους θεραπευόμενους να πενθούν με μεγαλύτερη αίσθηση εσωτερικής γαλήνης. Εφόσον το άτομο καταφέρει να διατηρήσει κατά την διάρκεια της θεραπείας «ένα πόδι στην τραυματική μνήμη και το άλλο πόδι στο ασφαλές παρόν» τότε μπορεί να επωφεληθεί από την επεξεργασία της θεραπείας EMDR για την αντιμετώπιση του ψυχολογικού πόνου.
Ζησίμου Βασιλική – Σύμβουλος ψυχικής υγείας
Internus – Κέντρο συμβ/κής & ψυχ/πείας