Οι μάσκες προσωπικότητας και η χρησιμότητά τους

Όλοι πιθανόν να γνωρίζουμε ότι τις Απόκριες έχουμε την τάση να φοράμε μάσκες σύμφωνα με το καθιερωμένο έθιμο. Πολλές φορές όμως δε χρειάζεται να είναι Απόκριες για να φορέσουμε μια μάσκα! Αρκετοί άνθρωποι επιλέγουν να αλληλοεπιδρούν φορώντας μάσκες ώστε να δικαιολογήσουν τη συμπεριφορά τους και να κερδίσουν πιο εύκολα την αποδοχή των άλλων.  Μάσκες που εναλλάσσονται και επιλέγονται με κριτήριο τί θέλει να δει αυτός που έχω απέναντί μου, τι πρέπει να δει και τι θέλω να φανεί.

Η μάσκα που φοράει κάποιος, δεν είναι μόνο προς τους άλλους, είναι μια μάσκα που αφορά κυρίως τον τρόπο που το ίδιο  το άτομο βλέπει τον εαυτό του και το πώς αισθάνεται με τον εαυτό του.

Οι μάσκες προσωπικότητας αποτελούν έναν μηχανισμό αυτοάμυνας εξυπηρετώντας τα άτομα που τις φοράνε ως προς την αντιμετώπιση της κοινωνικής απόρριψης. Ουσιαστικά, κατά αυτό τον τρόπο πιστεύεται εσφαλμένα από τα άτομα που τις φορούν, ότι θα μειωθεί η συναισθηματική βλάβη και θα ενισχυθεί η αυτοεκτίμηση τους τόσο στις προσωπικές, κοινωνικές όσο και στις εργασιακές τους σχέσεις.

Στην πραγματικότητα είναι πιο δύσκολο να παίζουμε ρόλους που δεν είμαστε παρά να εκφράσουμε τον πραγματικό μας εαυτό. Όμως είναι πιο συνηθισμένο και ίσως πιο «κοινωνικά αποδεκτό» να υιοθετούμε ρόλους που θεωρούμε ότι είναι πιο αποδεκτοί ή θα μας κάνουν πιο αρεστούς στους άλλους ή θα σταθούν ως αφορμή για επιβράβευση και θαυμασμό.

Μερικές από τις πιο συνηθισμένες μάσκες που φοριούνται είναι οι εξής:

 Η μάσκα του ηγέτη: Είναι το άτομο, το οποίο επιθυμεί να κυριαρχεί στις σχέσεις του. Με άλλα λόγια επιβάλει τους κανόνες και θέλει απλώς οι άλλοι να τον ακολουθούν. Ωστόσο, κάτω από την αυστηρότητα του υποβόσκει μια βαθύτερη ανασφάλεια και αίσθηση ανεπάρκειας που προσπαθεί να καλύψει. Συνήθως φοριέται από άτομα που μπορεί να έχουν κακοποιηθεί συναισθηματικά. Ο εκφοβισμός, η λεκτική κακοποίηση και ο εξαναγκασμός των άλλων να αποδεχτούν τη γνώμη τους έχουν σκοπό να αντισταθμίσουν την κακή αυτοεκτίμησή τους.

Η μάσκα του χιούμορ: Ο άνθρωπος με χιούμορ είναι τις περισσότερες φορές αρεστός και ευχάριστος. Ξέρουμε όμως ότι το χιούμορ αποτελεί και έναν από τους κύριους μηχανισμούς άμυνας. Ειδικότερα, συμπεριφορές όπως η μνησικακία, η ειρωνεία και ο σαρκασμός μπορούν να καμουφλαριστούν μέσω φράσεων όπως «καλά, πλάκα έκανα». Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν διαρκώς το χιούμορ έχουν την τάση να μην μοιράζονται βαθύτερες σκέψεις και συναισθήματα τους. Το χιούμορ ουσιαστικά γίνεται η προστατευτική ασπίδα αυτού του ανθρώπου αποκρύπτοντας τη θλίψη, το θυμό ή άλλα ενεργά του συναισθήματα στο εδώ και τώρα.

Η μάσκα της κοινωνικής πεταλούδας: Είναι το άτομο που πολλές φορές αποκαλούμε «η ψυχή της παρέας», το οποίο, συμμετέχει σε όλα τα κοινωνικά δρώμενα και θέλει να είναι το επίκεντρο της προσοχής αλλά βαθιά μέσα του αισθάνεται μοναξιά και μοναχικότητα. Προσπαθεί να καλύψει ένα βαθύτερο εσωτερικό κενό με χαμόγελα, χειραψίες, συνεχείς γνωριμίες και εξόδους αλλά δεν έχει στενούς δεσμούς και σχέσεις εγγύτητας με κάποιους από το κοινωνικό του περιβάλλον.

Η μάσκα του οσιομάρτυρα: Αυτός ο τύπος ανθρώπου κάνει τα πάντα για να ικανοποιήσει τους γύρω του. Συνήθως δεν κάνει πράγματα για τον εαυτό του, δυσκολεύεται διαρκώς να πάρει αποφάσεις και στο τέλος της ημέρας έχει μία διάχυτη αίσθηση δυσαρέσκειας. Το γεγονός ότι τονίζει ότι ο ίδιος θυσιάζεται για το καλό των άλλων κάνει τους άλλους να αισθάνονται ανεπαρκείς και ότι του χρωστάνε. Οι σχέσεις του οσιομάρτυρα με τους γύρω του δεν είναι αποκλειστικά καλές αλλά υπάρχει κρυμμένος θυμός πίσω από αυτές.

Με λίγα λόγια οι μάσκες προσωπικότητας μας βοηθούν να κρύψουμε προσωρινά τον πραγματικό μας εαυτό από την κοινή θέα προστατεύοντας την αυτοεκτίμησή μας. Ωστόσο, μπορούν μακροπρόθεσμα να προκαλέσουν σοβαρές ψυχολογικές επιπτώσεις. Όταν υποκρινόμαστε ότι είμαστε κάτι άλλο από αυτό που πραγματικά είμαστε ,βιώνουμε μια εσωτερική σύγκρουση ή μια ανισορροπία που εκδηλώνεται με τη μορφή άγχους ανάμεσα στην εξωτερική εικόνα που προβάλλουμε και στην εσωτερική μας εικόνα.

Σύμφωνα με έρευνες, τα άτομα που υποδύονται έναν διαφορετικό ρόλο από αυτό που τους εκφράζει, μπορεί να εμφανίσουν ένα φάσμα αρνητικών συναισθημάτων όπως άγχος, κατάθλιψη, εξάντληση, ξεσπάσματα θυμού και αίσθημα μοναξιάς. Γι’ αυτό είναι χρήσιμο, μόλις αναγνωρίσουμε την ανάγκη δυσκολίας αυτό-αποκάλυψης του εαυτού μας να συμβουλευτούμε έναν ειδικό ψυχικής υγείας ώστε να αναγνωρίσουμε τα συναισθήματα μας, να «αγκαλιάσουμε» τα ελαττώματα μας και να ανακτήσουμε τις εσωτερικές μας δυνάμεις ώστε να πορευτούμε με αυτές. Η ψυχοθεραπεία θα μας βοηθήσει να αποδεχτούμε τις αδυναμίες μας, να δούμε τον εαυτό μας στον καθρέφτη και να αγαπήσουμε τις ατέλειές μας.

‘’Εξάλλου, οι άνθρωποι δεν μπορούν να σε απορρίψουν για αυτό που πραγματικά είσαι, αν δεν σε γνώριζαν ποτέ από την αρχή’’

Ζησίμου Βασιλική – Σύμβουλος ψυχικής υγείας

Internus – Κέντρο συμβ/κής & ψυχ/πείας