Νευροδιαβιβαστές και συμπεριφορά

Ο τρόπος που επεξεργαζόμαστε τον κόσμο γύρω μας, οι σκέψεις μας, τα συναισθήματά μας και όλες οι πτυχές της ανθρώπινης συμπεριφοράς επηρεάζονται από χημικές ουσίες που ονομάζονται Νευροδιαβιβαστές. Αυτοί οι χημικοί αγγελιοφόροι είναι υπεύθυνοι για την μεταφορά μηνυμάτων μεταξύ των νευρώνων του εγκεφάλου και η  ισορροπία τους είναι ζωτικής σημασίας για τη συναισθηματική και ψυχική ευεξία του ανθρώπου. Μέχρι σήμερα είναι γνωστοί περίπου 100 νευροδιαβιβαστές. Θα εξετάσουμε όμως μόνο τους κυριότερους και τις λειτουργίες όπου αυτοί εμπλέκονται.

Κύριες λειτουργίες Νευροδιαβιβαστών:

• Ντοπαμίνη: Ευχαρίστηση

Η ντοπαμίνη είναι ο κύριος νευροδιαβιβαστής που σχετίζεται με το κέντρο ευχαρίστησης του εγκεφάλου. Απελευθερώνεται όταν ο οργανισμός βιώνει ευχάριστες καταστάσεις και όταν τις αναζητάει. Η ντοπαμίνη εμπλέκεται επίσης με την προσοχή, τον ύπνο, τη μάθηση, το συντονισμό των λεπτών κινήσεων, το μηχανισμό επιβράβευσης και τα κίνητρα. Ο καλός ύπνος, τροφές πλούσιες σε πρωτεΐνη και δραστηριότητες που μας δίνουν το αίσθημα της ανταμοιβής αυξάνουν τα επίπεδα ντοπαμίνης στον οργανισμό μας.

Χαμηλά επίπεδα Ντοπαμίνης: Έχουν συνδεθεί με την κατάθλιψη, την έλλειψη κινήτρου, την χαμηλή λίμπιντο, τις τάσεις εξάρτησης και την νόσο του Parkinson.

Υπερβολικά αυξημένα επίπεδα Ντοπαμίνης: Έχουν συνδεθεί με την σχιζοφρένεια αλλά και με γενικευμένη επιθετικότητα.

• Σεροτονίνη: Διάθεση

Η σεροτονίνη είναι γνωστή και ως νευροδιαβιβαστής της ευτυχίας. Απελευθερώνεται κατά την σωματική άσκηση, κατά την έκθεση στον ήλιο ενώ συντίθεται μετά από κατανάλωση υγιεινών τροφών όπως μία μπανάνα ή καρύδια. Συμβάλλει στην ευεξία και την  αποδοχή του εαυτού ενώ ρυθμίζει τον κύκλο του ύπνου και την όρεξη. Όταν βρίσκεται σε φυσιολογικά επίπεδα, προλαμβάνει την εμφάνιση κατάθλιψης και μειώνει την αντίδραση στον πόνο.

Χαμηλά επίπεδα Σεροτονίνης: Έχουν συνδεθεί με την κατάθλιψη, το άγχος, την επιθετικότητα, την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, την χαμηλή αντοχή στον πόνο, την αϋπνία και παρορμητικές τάσεις.

• Ενδορφίνες: Ευφορία

Οι ενδορφίνες είναι τα φυσικά παυσίπονα του οργανισμού καθώς έχουν παρόμοιες ιδιότητες με αυτές της μορφίνης και μειώνουν την αίσθηση του πόνου. Απελευθερώνονται κατά την άσκηση, το γέλιο, τον ενθουσιασμό και τη σεξουαλική επαφή. Κάθε δραστηριότητα που μας είναι ευχάριστη οδηγεί στην παραγωγή ενδορφινών, οι οποίες μας ηρεμούν, γεννούν αίσθημα ευδαιμονίας, βελτιώνουν τη διάθεση και μειώνουν το στρες.

Χαμηλά επίπεδα Ενδορφινών: Έχουν συνδεθεί με χαμηλή ανθεκτικότητα στον πόνο, τάσεις εξάρτησης, ξαφνικά ξεσπάσματα κλάματος, υπερευαισθησία, και με συμπτώματα κατάθλιψης.

• GABA: Χαλάρωση

Το γ-αμινοβουτυρικό οξύ ή GABA είναι ο κύριος κατασταλτικός νευροδιαβιβαστής στον εγκέφαλό μας. Εμπλέκεται σε λειτουργίες όπως η χαλάρωση, η ηρεμία, ο ύπνος και η διατήρησή του. Επιπλέον συμβάλλει στον κινητικό έλεγχο και την όραση. Η δράση του είναι ηρεμιστική στους νευρώνες του κεντρικού νευρικού συστήματος.

Χαμηλά επίπεδα GABA:  Έχουν συνδεθεί με την αύξηση του άγχους, τις κρίσεις πανικού, την αϋπνία και τις επιληπτικές κρίσεις.

• Αδρεναλίνη: Αντίδραση Πάλης ή φυγής

Η αδρεναλίνη εκκρίνεται όταν ο άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με μια κατάσταση που την εκλαμβάνει ως παράγοντα άγχους, απειλής ή ενθουσιασμού και δρα διεγείροντας το νευρικό σύστημα. Αυξάνει τον καρδιακό ρυθμό και την κυκλοφορία του αίματος θέτοντας το άτομο σε κατάσταση ετοιμότητας, ενώ παράλληλα οδηγεί σε διευρυμένη αντίληψη.

Αυξημένα επίπεδα Αδρεναλίνης: Συνδέονται με αυξημένη επιθετικότητα, θυμό, στρες και αύξηση του βάρους.

• Ακετυλοχολίνη: Μάθηση

Πρόκειται για την πρώτη ουσία που αναγνωρίστηκε ως νευροδιαβιβαστής και εμπλέκεται στις λειτουργίες μάθησης, μνήμης, εγρήγορσης και προσοχής. Παίζει ουσιαστικό ρόλο στη μνήμη και στη θεραπεία των γνωστικών λειτουργιών που παρακμάζουν με την ηλικία, περιλαμβανομένης της άνοιας.

Χαμηλά επίπεδα Ακετυλοχολίνης: Συνδέονται με την νόσο Alzheimer, γενικότερη έκπτωση των λειτουργιών της μάθησης και της συγκέντρωσης και  διαταραχές του φάσματος του αυτισμού.

• Γλουταμινικό Οξύ: Μνήμη

 Το γλουταμινικό οξύ είναι ο σημαντικότερος νευροδιαβιβαστής κατά την φυσιολογική λειτουργία του εγκεφάλου. Αποτελεί τον κύριο διεγερτικό νευροδιαβιβαστή και η δράση του θεωρείται κρίσιμη για την μάθηση και την δημιουργία αναμνήσεων.

Υψηλά επίπεδα Γλουταμινικού Οξέος: άγχος, δυσκολία συγκέντρωσης και ελλείμματα στην μνήμη.

Συμπερασματικά, καθένας από τους νευροδιαβιβαστές επηρεάζει την σκέψη, την κίνηση, το συναίσθημα και την συμπεριφορά με διαφορετικούς τρόπους, έτσι που η φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού βασίζεται σε μια λεπτή ισορροπία του καθενός. Οποιαδήποτε μορφή ανισορροπίας, είτε αυτή είναι ενδογενής είτε προκαλείται από τον ίδιο τον άνθρωπο, δύναται να οδηγήσει στην εμφάνιση ψυχοπαθολογίας. Είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε ότι εμείς οι ίδιοι έχουμε μεγάλη επιρροή στην χημεία του εγκεφάλου μας. Για παράδειγμα οι άνθρωποι που καπνίζουν, πίνουν αλκοόλ ή κάνουν χρήση παράνομων και μη ουσιών διαταράσσουν την ισορροπία των νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλό τους προκαλώντας παθολογικές καταστάσεις. Τα βήματα για να διασφαλίσουμε την ισορροπημένη λειτουργία τους είναι στην πραγματικότητα πολύ απλά: υγιεινή διατροφή, σωματική άσκηση, δραστηριότητες που μας ευχαριστούν, σωστός ύπνος, μια βόλτα στον ήλιο είναι μερικά απλά πράγματα που μπορούμε να προσέχουμε ώστε να θωρακίσουμε την ψυχική και σωματική μας υγεία.

Μαράκη Μαρία – Ψυχολόγος , Ψυχοθεραπεύτρια

Internus – Κέντρα συμβουλευτικής & ψυχοθεραπείας