Τι είναι το πένθος;

Ένα από τα πιο δύσκολα πράγματα που δυστυχώς όλοι οι άνθρωποι καλούνται να αντιμετωπίσουν στην διάρκεια της ζωής τους είναι το πένθος. Με αυτόν τον ορισμό δεν μιλάμε μόνο για τον θάνατο ενός αγαπημένου προσώπου αλλά και για άλλες απώλειες όπως ένας χωρισμός, απώλεια της προσωπικής ταυτότητας, απώλεια της εργασίας μας, όπως ακόμα και η μετανάστευση έχει δείξει πολλές φορές ότι φέρνει μια αίσθηση απώλειας. Ας ξεκινήσουμε όμως από τα βασικά 

Τι είναι το πένθος;

Σε αυτό το άρθρο θα συζητήσουμε συγκεκριμένα για το πένθος που προκαλείται μετά την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου. Είναι ένας όρος που χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε τα συναισθήματα μας όταν έχουμε μια απώλεια στην ζωή μας. Είναι όμως και μια διαδικασία που επηρεάζει τον κάθε άνθρωπο με ξεχωριστό τρόπο. Μπορεί να νιώθουμε λυπημένοι, θυμωμένοι, μπερδεμένοι, φοβισμένοι, και μπορεί ακόμα και να εκδηλώσουμε ψυχοσωματικά συμπτώματα και να νιώθουμε σωματικά άρρωστοι, ότι έχουμε στομαχόπονο, πονοκέφαλο, η ακόμα και να επηρεάσει και την ποιότητα του ύπνου μας. Επίσης ο κάθε άνθρωπος εκδηλώνει διαφορετική συμπεριφορά καθώς κάποιοι προτιμούν να απομονώνονται, ενώ άλλοι συνεχίζουν κανονικά την καθημερινότητα τους. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι δεν υπάρχει σωστή και λάθος συμπεριφορά σε αυτήν την περίοδο καθώς ο κάθε άνθρωπος εκδηλώνεται με τον δικό του διαφορετικό τρόπο. Το πώς θα εκφράσει ο καθένας θα αντιδράσει σε αυτήν την περίπτωση βασίζεται σε πολλούς παράγοντες όπως: την προσωπικότητα, τους μηχανισμούς αντιμετώπισης, την προσωπική πίστη, και πόσο σημαντική είναι η απώλεια που βιώνει. Η διαδικασία αυτή θέλει χρόνο, ο πόνος μαλακώνει σταδιακά, και δυστυχώς δεν υπάρχει κάποιος τρόπος για να επιταχύνουμε την ψυχική ίαση. Επίσης δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο χρονικό διάστημα που θα αρχίζουμε να νιώθουμε καλύτερα καθώς κάποιοι άνθρωποι αρχίζουν να το ξεπερνάνε βδομάδες και κάποιοι άλλοι σε μήνες ή ακόμα και χρόνια. Όποιο και να είναι το χρονικό διάστημα όμως πρέπει να δώσουμε χρόνο στον εαυτό μας να πενθήσει και να βιώσει την διαδικασία φυσικά. Τέλος πρέπει να θυμόμαστε ότι το πένθος μπορεί να πυροδοτείται κάποιες φορές από συγκεκριμένα ερεθίσματα όπως μέρη, αναμνήσεις, ήχους, ή συγκεκριμένες μυρωδιές που έχουμε συνδυάσει το αγαπημένο μας πρόσωπο.

Μύθοι και γεγονότα για το πένθος

Πολλές φορές ακούμε διάφορα για το πένθος επιστημονικά ή βιωματικά από κοντινούς μας ανθρώπους. Για παράδειγμα την δεκαετία του 70 ένας ψυχίατρος μίλησε για τα 5 στάδια του πένθους. Αυτά τα στάδια είναι: άρνηση, θυμός, διαπραγμάτευση, κατάθλιψη, και αποδοχή. Ανέφερε αυτό το μοντέλο ότι για να καταφέρει κάποιος να ξεπεράσει την απώλεια του πρέπει να περάσει από αυτά τα 5 στάδια και να καταφέρει να φτάσει στην αποδοχή. Αυτό είχε προκαλέσει μεγάλη σύγχυση στο ευρύ κοινό καθώς κάποιοι δεν περνούσαν ποτέ από το στάδιο του θυμού πχ και αναρωτιόνταν κατά πόσο έχουν ήδη ξεπεράσει την απώλεια τους.  Όπως αναφέραμε προηγουμένως όμως καθένας μας εκδηλώνει μια συμπεριφορά με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο και δεν είναι αναγκαστικό να περάσουμε από κάποια στάδια ώστε να επιτύχουμε κάποια επίλυση, καθώς το πένθος είναι μια συνεχής διαδικασία και όχι κουτάκια που πρέπει να βάλουμε ένα τικ. Πέρα από αυτό φίλοι, γνωστοί και συγγενείς στην προσπάθεια τους να μας βοηθήσουν μας λένε τις δικές τους εμπειρίες ή διάφορες συμβουλές όπως: 

• Ο πόνος θα περάσει πιο γρήγορα αν τον αγνοήσεις 
• πρέπει να είσαι δυνατός τώρα
• αν δεν κλάψεις σημαίνει ότι δεν στεναχωριέσαι για την απώλεια
• πρέπει να περάσει κάποιο συγκεκριμένο χρονικό διάστημα για να το ξεπεράσεις.

 Η πραγματικότητα όμως είναι ότι με το να προσπαθείς να αγνοήσεις τον πόνο μπορεί να προκαλέσεις χειρότερα προβλήματα στο μέλλον, και για να δουλέψεις με το πένθος χρειάζεται να το αντιμετωπίσεις ενεργά. Επίσης το να νιώθεις φοβισμένος, στεναχωρημένος, η χαμένος μπροστά στην απώλεια δεν σημαίνει ότι είσαι αδύναμος αλλά ότι αποδέχεσαι και αγκαλιάζεις τα πραγματικά σου συναισθήματα.

Πώς να αντιμετωπίσετε το πένθος

Καθώς το να πενθήσουμε μια απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου είναι κάτι αναπόφευκτο στην ζωή μας, υπάρχουν τρόποι που μπορούν να μας βοηθήσουν να αντιμετωπίσουμε τον πόνο, να συμβιβαστούμε με την απώλεια, και τελικά να βρούμε ένα τρόπο να ζήσουμε με αυτό και να συνεχίσουμε την ζωή μας.

Κάποιοι από αυτούς τους τρόπους είναι 

1. Να παραδεχτούμε και να αναγνωρίσουμε το πένθος
2. Να αποδεχτούμε ότι αυτή η κατάσταση μπορεί να πυροδοτήσει διαφορετικά και μη αναμενόμενα συναισθήματα
3. Να καταλάβουμε ότι η διαδικασία που θα βιώσουμε είναι κάτι ξεχωριστό 
4. Να ζητήσουμε διαπροσωπικά την βοήθεια από άτομα που είναι κοντά μας
5. Να υποστηρίξουμε συναισθηματικά τον εαυτό μας με το να προσέξουμε την υγεία μας
6. Να προσπαθήσουμε να αναγνωρίσουμε την διαφορά μεταξύ πένθους και κατάθλιψης

Συμπτώματα του πένθους 

Καθώς το πένθος επηρεάζει τους ανθρώπους με διαφορετικούς τρόπους, τα συμπτώματα που θα εκδηλωθούν τις περισσότερες φορές είναι παρόμοια αν όχι ίδια. Πρέπει να θυμόμαστε ότι τα περισσότερα συμπτώματα που βιώνουμε τον πρώτο καιρό είναι φυσιολογικά, ακόμα και αν νιώθουμε ότι χάνουμε το μυαλό μας, ή ότι ζούμε ένα κακό όνειρο. Τα συναισθηματικά συμπτώματα που βιώνουμε συνήθως είναι το σοκ και η άρνηση του να πιστέψουμε ότι ένα αγαπημένο πρόσωπο έφυγε, στεναχώρια, ενοχή, φόβος, και θυμός. Από την άλλη τα σωματικά συμπτώματα που εκφράζονται συνήθως είναι εξάντληση, ναυτία, αδύναμο ανοσοποιητικό, αύξηση ή μείωση βάρους, πόνοι, και αϋπνία.

Επιμένουσα σύνθετη διαταραχή πένθους

Ενώ το πένθος είναι μια φυσιολογική διαδικασία που μας βοηθά να μεγαλώσουμε και να ωριμάσουμε μέσα από τον πόνο, κάποιες φορές επηρεάζει την καθημερινότητα μας και μας κάνει να μην είμαστε λειτουργικοί. Πότε όμως πρέπει να μας προβληματίσει και να ζητήσουμε την βοήθεια ενός ειδικού;

Η επιμένουσα σύνθετη διαταραχή πένθους μπορεί να διαγνωστεί βάση με τα ακόλουθα κριτήρια: 

• Τα συμπτώματα πρέπει να διαρκούν για πάνω από έξι μήνες

Πρέπει να υπάρχει τουλάχιστον ένα από τα παρακάτω συμπτώματα

• Συνεχόμενη αναζήτηση του αγαπημένου προσώπου που έχει φύγει
• Συχνή εμμονή/ενασχόληση με το αγαπημένο πρόσωπο που έχει φύγει
• Δυνατό αίσθημα μοναξιάς και κενότητας 
• Συνεχής σκέψεις ότι η ζωή είναι ανούσια χωρίς το άτομο αυτό 
• Μια συχνή ορμή να φύγουμε και εμείς για να δούμε το αγαπημένο μας πρόσωπο 

Πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον δύο από τα παρακάτω συμπτώματα

• Αίσθηση σοκ μετά από τον θάνατο του προσώπου
• Δεν έχουμε την ικανότητα να πιστέψουμε την απώλεια 
• Μηρυκασμός για τις συνθήκες ή τις συνέπειες του θανάτου
• Θυμός η κακία σχετικά με τον θάνατο
• Να βιώνουμε τον πόνο που βίωνε το άτομο που πέθανε, η να νομίζουμε ότι τον ακούμε/βλέπουμε
• Δυσκολία να νοιαστούμε η να εμπιστευτούμε άλλα άτομα
• Έντονες αντιδράσεις όταν θυμόμαστε το άτομο
• Να αποφεύγουμε ότι μας θυμίζει το άτομο ή να είμαστε συνέχεια σε αυτά που μας θυμίζουν το άτομο

Οπότε στην ουσία θέλουμε τουλάχιστον ένα σύμπτωμα από την πρώτη λίστα και τουλάχιστον δύο από την δεύτερη. Επίσης θέλουμε αυτά τα συμπτώματα να είναι παρόν για τουλάχιστον 6 μήνες.

Θεραπεία 

Αν πιστεύετε ότι έχετε κολλήσει στο πένθος σας και ότι οι διαπροσωπικές σας σχέσεις δεν σας βοηθάνε να το ξεπεράσετε θα πρέπει να ζητήσετε την βοήθεια ενός ειδικού για να μπορέσει να σας βοηθήσει. 

Internus – Κέντρα συμβουλευτικής  & ψυχοθεραπείας

Δείτε τη συνέντευξη του Εμμανουήλ Καργάκη με θέμα την απώλεια