Το παιδί μου αρνείται να διαβάσει. Τι κάνω;

Λίγες μέρες πριν το επίσημο άνοιγμα των σχολείων, και πολλοί γονείς εκφράζουν την ανησυχία τους σχετικά με το εάν το παιδί τους θα καταφέρει να ανταπεξέλθει επαρκώς στις υποχρεώσεις της νέας σχολικής χρονιάς. Το ερέθισμα που πυροδοτεί συνήθως το άγχος των γονέων είναι η απογοήτευση των παιδιών τους σχετικά με το τέλος του καλοκαιριού και την επιστροφή στα θρανία. Ενώ οι μικροί μας φίλοι, λοιπόν, δυσανασχετούν γιατί σιγά σιγά τελειώνουν οι επισκέψεις στην θάλασσα και οι ξέγνοιαστες βόλτες με παγωτό, οι γονείς ήδη σκέφτονται πώς θα μπει το παιδί τους στην νέα καθημερινότητα και πώς θα ανταπεξέλθει στα μαθήματα.

Αυτό συνήθως συμβαίνει διότι οι γονείς έχουν την εμπειρία από προηγούμενες χρονιές, πως το παιδί τους αρνείται να διαβάσει τα μεσημέρια, είναι αναβλητικό ή υπερκινητικό, γεγονός που συχνά φέρνει και τις περισσότερες εντάσεις στο σπίτι και συνδέεται με χαμηλές επιδόσεις στο σχολείο.

Για ποιους λόγους μπορεί ένα παιδί να αρνείται να διαβάσει; – εκτός εάν υπάρχουν μαθησιακές δυσκολίες, όπου το παιδί αδυνατεί να τις ολοκληρώσει και οι χαμηλές επιδόσεις δεν σχετίζονται με άρνηση:

• Μαθησιακά «κενά» από προηγούμενες τάξεις, τα οποία ματαιώνουν τα παιδιά με αποτέλεσμα να παραιτούνται
• Η ρουτίνα του διαβάσματος είναι πολύ κουραστική και δεν ανταποκρίνεται στο μαθησιακό του προφίλ
• Έλλειψη κινήτρου για διάβασμα
• Η ίδια η εκπαιδευτική διαδικασία που συχνά επικεντρώνεται στο αποτέλεσμα και όχι στην ευρύτερη ανάπτυξη γνώσεων, καθώς και ο τρόπος διδασκαλίας του δασκάλου/δασκάλας.
• Το οικογενειακό περιβάλλον που πιθανά κρίνει τον «κακό» μαθητή ή τον συγκρίνει με άλλους, πιο «καλούς» μαθητές, γεγονός που λειτουργεί ως αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Πολύ συχνά τα παιδιά αντιδρούν και αρνούνται να διαβάσουν όταν γίνονται δέκτες πίεσης από τους γονείς, ως αποτέλεσμα των δικών τους υψηλών απαιτήσεων ή προσδοκιών.

Πριν, συνεπώς, εστιάσουμε στο πώς θα παρέμβουμε στο παιδί προκειμένου να γίνει πιο συνεργάσιμο και να διαβάζει χωρίς αυτό να συνεπάγεται με καυγάδες στο σπίτι, είναι σημαντικό να εντοπίσουμε τις προσδοκίες των γονέων γύρω από την διαδικασία του διαβάσματος. Είναι λογικό ένα παιδί να αντιδρά και να μην θέλει να διαβάσει, εάν όσο κι αν προσπαθεί κρίνεται στο αποτέλεσμα, ή εάν όταν διαβάζει, προσπαθούμε συνέχεια να το διορθώσουμε, σβήνοντας απαντήσεις στο τετράδιο επειδή δεν έκανε καλά γράμματα, ή καθοδηγώντας το να απαντήσει εκ νέου στην ίδια άσκηση, διότι οι απαντήσεις του είναι λάθος ή δεν είναι αρκετά σωστές.

Αφού λοιπόν οι γονείς εξετάσουν τις προσδοκίες τους από το παιδί τους σχετικά με την εκπλήρωση των μαθητικών υποχρεώσεών τους, υπάρχουν μερικοί τρόποι που μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να αποκτήσουν κίνητρο να διαβάσουν, και να κάνουν ίσως πιο εύκολη ή πιο ευχάριστη την διαδικασία του διαβάσματος:

• Δημιουργήστε πρόγραμμα και οργανώστε την καθημερινότητα έτσι ώστε να υπάρχει χρόνος για διάβασμα ναι μεν, αλλά και για χαλάρωση/ διασκέδαση. Το πρόγραμμα θα εντάξει την διαδικασία ως μέρος της ρουτίνας του παιδιού, συνεπώς κάτι αναπόφευκτο και χρονικά οριοθετημένο, που δεν θα υπερκαλύπτει όλες τις υπόλοιπες δραστηριότητές του, πιέζοντάς το ακόμα παραπάνω.
• Οργανώστε το διάβασμα ξεκαθαρίζοντας την ύλη για καθένα από αυτά, και χωρίστε την σε ενότητες, μεταξύ των οποίων θα υπάρχουν διαλείμματα.
• Αφαιρέστε τους πειρασμούς: οργανώστε έτσι τον χώρο που διαβάζει το παιδί, έτσι ώστε να μην έχει ερεθίσματα που το αποσπούν. Για παράδειγμα, δεν θα βοηθήσει δίπλα στα βιβλία του να υπάρχουν παιχνίδια, ή να διαβάζει στην κουζίνα, με την μαμά να μαγειρεύει ή την τηλεόραση ανοιχτή.
• Σημειώστε την πρόοδο του παιδιού, ακόμα κι αν αυτή αφορά την συνεργασία του στην διαδικασία της μελέτης και όχι τις επιδόσεις του, προκειμένου να δημιουργήσουμε στο παιδί το κίνητρο για διάβασμα.
• Χρησιμοποιήστε τον κανόνα των πέντε λεπτών. Στην περίπτωση που το παιδί αρνείται πεισματικά να διαβάσει, δεσμεύστε το να ασχοληθεί με το εκάστοτε μάθημα για πέντε μόνο λεπτά.
• Ξεκινήστε σιγά-σιγά. Οι αλλαγές δεν έρχονται από την μία μέρα στην άλλη. Θεσπίστε μικρότερους και ρεαλιστικότερους επιμέρους στόχους, προκειμένου να κατακτήσετε την θέσπιση μίας ρουτίνας γύρω από το διάβασμα
• Πάρτε την γνώμη του παιδιού σας. Είναι σημαντικό για τα παιδιά να μη αισθάνονται ότι τους επιβάλλονται, αλλά να έχουν λόγο στο πρόγραμμα τους. Για παράδειγμα, δεν είναι διαπραγματεύσιμο το γεγονός ότι θα διαβάσει, αλλά μπορεί μόνο του να επιλέξει αν αυτό θα γίνει μετά το μεσημεριανό ή το απόγευμα.
• Κάντε το διάβασμα λίγο πιο διασκεδαστικό. Συνδυάστε το διάβασμα οργανώνοντάς το με πολύχρωμες κάρτες ή με την μορφή θεατρικού, προκειμένου να δημιουργηθεί μία πιο εύθυμη διάθεση γύρω από την διαδικασία της μελέτης.

Συνοψίζοντας, σημαντικότερο από το πόσο καλά ανταπεξέρχεται το παιδί μας στις σχολικές υποχρεώσεις, είναι η άνευ όρων αποδοχή του, ανεξαρτήτως του αποτελέσματος. Αφού λοιπόν έχετε αφιερώσει χρόνο τόσο στον εαυτό σας, αναλογιζόμενοι τις δικές σας προσδοκίες, όσο και στην οργάνωση του περιβάλλοντος προκειμένου να προάγει την διαδικασία της μελέτης, είναι σημαντικό να καταλήξετε σε μία ειλικρινή συζήτηση με το ίδιο το παιδί. Η συζήτηση αυτή μεταξύ άλλων θα πρέπει να περιλαμβάνει τα ειλικρινά συναισθήματα αποδοχής σας ως προς την ξεχωριστή ύπαρξη κάθε μέλους της οικογένειας , των προσωπικών του στόχων και επιθυμιών, και την επιθυμία σας να υποστηρίξετε την πραγμάτωση τους. Ας μην ξεχνάμε πως η κινητοποίηση πολλές φορές προκύπτει όταν το παιδί δεν προσδιορίζεται μόνο ως «μαθητής», αλλά ως οντότητα που αξίζει και έχει την δυνατότητα να κατακτήσει ότι κι αν επιθυμεί.

Χαριτίνη Κυρλάκη- Παιδοψυχολόγος

Κέντρο Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας – InterNus