Ψυχογενής ανορεξία

“Το σώμα σου και η ψυχή σου είναι ο θησαυρός σου”.

Η κοινωνία που ζούμε και τα πρότυπα που προβάλλονται συνεχώς, απροσδόκητα, αφομοιώνονται και υιοθετούνται από το κοινό, καθώς θέλουν να γίνουν μέρος ενός αποδεκτού μοτίβου, είτε συμπεριφοράς  είτε ομορφιάς. Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερα κορίτσια παρακολουθώντας τηλεόραση ή τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης βλέπουν  γυναίκες, μοντέλα, τραγουδίστριες, παρουσιάστριες, ηθοποιούς, με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, που θεωρούνται θαυμαστά και ελκυστικά από μια μεγάλη μερίδα ανθρώπων και έτσι βάζουν στόχο να μοιάσουν με αυτά. Τα πρότυπα αυτά, οι πολύ λεπτές σιλουέτες, τα γυμνασμένα σώματα, η αψεγάδιαστη επιδερμίδα και τα μακριά λαμπερά μαλλιά σίγουρα μοιάζουν υπέροχα στα μάτια όλων, δεν είναι όμως μόνο αυτό που φαίνεται, είναι και αυτό που υπάρχει από πίσω. Πολλές από αυτές τις γυναίκες έχουν μια ιστορία που κρύβει πόνο, θλίψη, απόρριψη, απόγνωση. Δεν μιλάμε για όλες, μιλάμε όμως για ένα σημαντικό ποσοστό κι όταν κρίνεται η υγεία και η ζωή κάποιου τα ποσοστά δεν έχουν σημασία γιατί και μια μόνο ανθρώπινη ζωή είναι σημαντική. Ακολουθώντας λοιπόν αυτά τα πρότυπα πολλά κορίτσια νιώθουν άσχημα με τον εαυτό τους και προσπαθούν απεγνωσμένα να αλλάξουν, είτε χάνοντας αρκετό βάρος είτε κάνοντας πλαστικές είτε χαλώντας μια περιουσία σε κέντρα αισθητικής. Δεν είναι κακό να νιώθεις όμορφη, ούτε είναι κακό να προσπαθείς να πετύχεις ένα στόχο, είναι σημαντικό να σου αρέσει ο εαυτός σου και μέσα και έξω. Το σημαντικό όμως είναι να τον αγαπάς και να μην τον ταλαιπωρείς. Πολλά κορίτσια σε μικρή ηλικία ξεκινούν εξαντλητικές δίαιτες, κάνουν υπερβολική γυμναστική και καταναλώνουν πάρα πολύ χρόνο μπροστά στον καθρέφτη, ψάχνοντας να βρουν ένα ψεγάδι. Θέλουν να είναι αρεστές και αποδεκτές στον κύκλο τους. Αυτή η υπερβολική ενασχόληση με την εξωτερική εμφάνιση και η επίτευξη του επιθυμητού στόχου σε σύντομο χρονικό διάστημα μπορεί να οδηγήσει από την μια στιγμή στην άλλη στην ψυχογενή ανορεξία.

Η Ψυχογενής ανορεξία χαρακτηρίζεται ως ο «παράλογος φόβος του πάχους». Είναι μια από τις διατροφικές διαταραχές που ταλαιπωρεί πολλά νέα κορίτσια, κυρίως την ηλικία 15-23 ετών και ενέχει μεγάλη επικινδυνότητα και απαιτείται η αντίληψη της σοβαρότητας της. Η Ψυχογενής ανορεξία εκδηλώνεται με πολλά συμπτώματα και συμπεριφορές που μπορούν να γίνουν αντιληπτές όταν παρατηρηθεί το άτομο που πάσχει από αυτήν.

Το πρώτο και κύριο σύµπτωµα της ψυχογενούς ανορεξίας αναφέρεται στην διατροφή, η οποία χαρακτηρίζεται περιοριστική σε ποσότητα αλλά και σε ποικιλία. Οι ασθενείς τείνουν να επιλέγουν πάντα τις τροφές που καταναλώνουν µε βάση την χαµηλή θερµιδική τους αξία. Η κατανάλωση των τροφών αυτών γίνεται µε ψυχαναγκαστικό τρόπο αφού το άτοµο δεν επιθυµεί να τραφεί, σκεπτόµενο ότι θα πάρει βάρος µε την πρώτη µπουκιά. Η εµµονή µε το αδυνάτισµα οδηγεί το άτοµο να ετοιµάζει µόνο του τα γεύµατα για ολόκληρη την οικογένεια για να ελέγχει τις ποσότητες των λιπαρών τροφών. Ωστόσο, πολλές φορές η προετοιµασία του φαγητού αποτελεί μια ευχάριστη και διασκεδαστική διαδικασία. Οι περισσότεροι απολαµβάνουν να ετοιµάζουν εντυπωσιακά φαγητά, όχι όµως για να τα καταναλώσουν οι ίδιοι αλλά για να καλέσουν φίλους στο σπίτι να τα δοκιµάσουν. Πολλοί µπορεί να δοκιµάσουν κάποιο από τα φαγητά τους όµως αµέσως το φτύνουν για να µην γίνει η πρόσληψη θερµίδων. Ακόµη συναντάται συνεχώς το παράπονο ότι έχουν παχύ σώµα. Το παράπονο αυτό δεν είναι φυσιολογικό καθώς το βάρος του σώµατος τους είναι πολύ χαµηλότερο από το φυσιολογικό. Συχνά επικεντρώνονται σε ένα σηµείο του σώµατος τους, όπως για παράδειγµα στα µπούτια ή στην κοιλιά και το βλέπουν παχύ, έχοντας έτσι µια διαρκή δυσαρέσκεια. Το γεγονός αυτό έχει ως αποτέλεσµα  να φοράνε φαρδιά ρούχα ώστε να κρύβουν το σηµείο εκείνο που θεωρούν λανθασµένα χοντρό πάνω τους. Ο στόχος για την απόκτηση ενός λεπτού σώµατος, πέρα από τα φυσιολογικά και επιτρεπτά όρια για την οµαλή λειτουργία του οργανισµού του, γίνεται ο λόγος ύπαρξης του και η καθηµερινή του έννοια. Συνεπώς δρα και συµπεριφέρεται µόνο µε γνώµονα και κριτήριο το πώς θα χάσει κιλά και πώς θα αποφύγει να πάρει θερµίδες. Ένα ακόµη σύµπτωµα αποτελεί η καθηµερινή και υπερβολική σωµατική άσκηση που οδηγεί σε υπερκόπωση και συνεχή εξάντληση καθώς και σε διακοπή της έμμηνου ρύσης για μεγάλο χρονικό διάστημα. Με τον τρόπο αυτό ξεπερνούν τις τύψεις που έχουν προκληθεί από την κατανάλωση ενός γεύµατος, που υπό κανονικές συνθήκες και σε φυσιολογικά και υγιή άτοµα θα ήταν µία λογική και καθηµερινή διαδικασία. Άλλο ένα σύµπτωµα είναι το απεριόριστο άγχος του ασθενή για την σταθερότητα του βάρους του. Ως φυσικό επακόλουθο αυτής της λανθασµένης διαχείρισης είναι το καθηµερινό και συστηµατικό ζύγισµα. Οι ασθενείς µπορεί να ζυγίζονται ανά τακτά χρονικά διαστήµατα µέσα στην ίδια ηµέρα. Ακόµη κάτι άλλο που κάνουν είναι να καταναλώνουν αµέτρητες ώρες µπροστά στον καθρέφτη, παρατηρώντας εξονυχιστικά τα µέρη του σώµατος τους, ψάχνοντας να βρουν το ελαττωµατικό σηµείο για αυτούς. Με την έναρξη της ψυχογενούς ανορεξίας µπορεί να εµφανιστούν και υπέρ-φαγικά επεισόδια. Αυτό συµβαίνει λόγω της συνεχόµενης στέρησης φαγητού και του υποσιτισµό που υποβάλλουν στον εαυτό τους µε αποτέλεσµα κάποια στιγµή να έρθει η ώρα που θα φάνε πάρα πολύ µεγάλη ποσότητα φαγητού µαζεµένη. Το φαινόµενο αυτό έχει ως αποτέλεσµα  να διακατέχονται από άγχος και για την πρόσληψη κιλών αλλά και απογοήτευση επειδή νιώθει ότι χάνει τον έλεγχο του εαυτού του. Μετά από ένα υπέρ-φαγικό επεισόδιο ο ασθενής καταφεύγει σε πρόκληση εµετού, στην σωµατική άσκηση για πολλές ώρες συνεχόµενα και στην συνέχεια γίνεται και πάλι µείωση της τροφής που προσλαµβάνει. Η πρόκληση του εµετού ωστόσο, δεν συµβαίνει µόνο µετά από ένα υπέρ-φαγικό επεισόδιο. Αντιθέτως, συµβαίνει κάθε φορά που το άτοµο νιώθει ότι έφαγε περισσότερο, κάτι που δεν έπρεπε για αυτόν και κάτι που θα το παχύνει. Ακόµη μπορεί να γίνει  χρήση καθαρκτικών και διουρητικών φαρµάκων. Μετά από αυτή την κίνηση το άτομο νιώθει ανακούφιση, καθώς απαλλάχτηκε από τις ανεπιθύµητες θερμίδες.

Χαρακτηριστικά ατόμων με Ψυχογενή ανορεξία.

Μελέτες δείχνουν ότι τα κορίτσια που πάσχουν από Ψυχογενή ανορεξία έχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά προσωπικότητας. Συγκεκριµένα χαρακτηρίζονται από

• Χαρακτηρίζονται από τελειομανία, έχουν υψηλούς στόχους και είναι υπερβολικά φιλόδοξα. Τα χαρακτηριστικά τους αυτά έχουν άµεση συσχέτιση µε την εµφάνιση αλλά και την διαχείριση της διαταραχής.
• Επιζητούν συνεχώς την επιβράβευση από τους γονείς και προσπαθούν να φτάσουν το «τέλειο» ώστε να μην κριθούν αρνητικά από τους γύρω τους. Ωστόσο οι ίδιοι δεν είναι ποτέ ευχαριστημένοι και ικανοποιημένοι από την απόδοση τους.
• Εµφανίζουν παράλληλα και άλλες παραβατικές συμπεριφορές και μια γενικότερη ανυπακοή.
• Μερικά άτομα συχνά εµφανίζουν και ναρκισσιστική και αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας.
• Επιθυμία και η ανάγκη ελέγχου. Πολλά κορίτσια θεωρώντας ότι δεν έχουν τον έλεγχο της ζωής τους σε διάφορα θέματα, αποφασίζουν να ελέγξουν με αυτόν τον τρόπο την διατροφή τους.
• Χαμηλή αυτοπεποίθηση.
• Απαιτητικό και αυστηρό οικογενειακό περιβάλλον και οι μη υποστηρικτικοί και επικριτικοί φίλοι μπορεί να ωθήσουν το άτομο σε τέτοιες συμπεριφορές.

Επιπλοκές της Ψυχογενούς ανορεξίας

• Δυσκολίες σε όλες τις γνωστικές διεργασίες, μειωμένη συγκέντρωση και προσοχή.
• Προβλήματα µε τον ύπνο λόγω της αφαγίας και του άγχους.
• Ευερεθιστότητα διότι ο ασθενής είναι τόσο αγχωµένος µε το βάρος του και τόσο προσηλωμένος στον στόχο του και στο πρόγραµµα του, που οτιδήποτε τον οδηγήσει να παρεκκλίνει από αυτά του προκαλεί νεύρα και επιθετική συμπεριφορά.
• Ξηροδερμία στο σώµα και κυρίως στα χέρια.
• Υπερτρίχωση λόγω της ανωμαλίας της λειτουργίας του οργανισµού ή αντίθετα τριχόπτωση.
• Αλλαγή στο χρώμα του δέρµατος, αποκτώντας ένα κίτρινο χρώµα, φαινόµενο που ονοµάζεται υπερκαροτιναιµία.
• Ενοχλήσεις στο γαστρεντερικό σύστηµα, δυσκοιλιότητα ή διάρροιες.
• Αµηνόροοια και η διακοπή της έµµηνου ρήση.

Θεραπεία!

Τα άτομα που πάσχουν από Ψυχογενή ανορεξία θέλουν προσοχή, αγάπη και μια αγκαλιά να τους περιμένει όταν νιώθουν ότι χάνουν τον έλεγχο. Δυστυχώς είναι αρκετά δύσκολο και επίπονο, σωματικά και ψυχολογικά, να γνωρίζουν και να θέλουν να ξεπεράσουν το πρόβλημα τους αλλά να μην έχουν την δύναμη. Η υποστήριξη από το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον είναι απαραίτητη όπως απαραίτητη είναι και η κατανόηση της κατάστασης στην οποία ο πάσχων βρίσκεται. Κρίνεται απαραίτητη η βοήθεια από κάποιον ειδικό ώστε ο ψυχολόγος και ο θεραπευόμενος να συνάψουν μια συμμαχία, να βάλουν έναν στόχο και βήμα το βήμα να προσπαθήσουν από κοινού τον πετύχουν. Απαραίτητη θα ήταν και η συνεργασία με κάποιον εξειδικευμένο διατροφολόγο ώστε να υπάρξει μια σφαιρική υποστήριξη προς τον θεραπευόμενο, ψυχολογική αλλά και σωματική.

Η γνωστική- συµπεριφοριστική ψυχοθεραπεία µπορεί να βοηθήσει τα άτομα με ψυχογενή ανορεξία μέσω της γνωστικής αναδόμησης , διορθώνοντας τις λανθασµένες αντιλήψεις τους ως προς την τροφή, το σώμα τους και της αξίας με πιο λογικές και υγιείς αντιλήψεις. Περιλαµβάνει ποικίλλους τρόπους που την κάνουν ενδιαφέρον και διαδραστική όπως ηµερολόγια για την καταγραφή της καθηµερινής πρόσληψης τροφής, εκτενή εκπαίδευση αναφορικά µε τις τροφές, καθώς και των θερµίδων που προσλαµβάνονται και τα κιλά που καταφέρνει το άτοµο να πάρει σε συγκεκριμένο χρονικό διάστηµα. Γίνεται προσπάθεια αναδόμησης των τελειοθηρικών σχημάτων σχετικά µε την εµφάνισή, καθώς και προσπάθεια εξάλειψης της λανθασµένης διπολικής σκέψης,  βάσει της οποίας επεξεργάζονται κυρίως τις πληροφορίες και τους προκαλούν συναισθήματα κατωτερότητας αναφορικά µε την εµφάνιση τους καθώς και χαµηλή αυτοπεποίθηση. Τέλος, γίνεται µια τακτική αξιολόγηση της κλινικής πορείας του ατόμου από τον θεραπευτή για ένα χρονικό διάστηµα, ώστε να υπάρχει πλήρης σιγουριά για την ίαση του και την γνωστική του αναπροσαρµογή.

Μη το βάζετε κάτω, ΜΠΟΡΕΙΤΕ!

Μιχελάκη Μαρία – Ψυχολόγος

Κέντρα Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας – Internus