Το άγχος

Το άγχος προέρχεται από το ρήμα άγχω που σημαίνει πνίγω (σφίγγω πιεστικά στο λαιμό). Αυτό είναι το γενικότερο αίσθημα που αναφέρουν οι περισσότεροι άνθρωποι όταν βιώνουν μια περίοδο παρατεταμένου άγχους.
Όλοι σχεδόν αισθανόμαστε άγχος κάποια στιγμή στη ζωή μας, τόσο οι ενήλικες όσο και τα παιδιά. Το άγχος είναι ένα λειτουργικό συναίσθημα, το οποίο συχνά μας διευκολύνει στην αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων οι οποίες απαιτούν συγκέντρωση, αποτελεσματικότητα και δεξιότητες. Το άγχος επίσης, μπορεί να μας βοηθήσει σε περιπτώσεις μιας επικείμενης απώλειας, προετοιμάζοντάς μας έτσι για το δύσκολο και τραυματικό γεγονός. Επιπρόσθετα, λειτουργεί βοηθητικά ως ένας παράγοντας κινητοποίησης προκειμένου να επιτύχουμε κάποιες αλλαγές στη ζωή μας και να ικανοποιήσουμε ανώτερες βασικές μας ανάγκες στην πορεία της αυτοπραγμάτωσης. Σε αυτές τις περιπτώσεις συναντάται συνήθως με τον όρο υπαρξιακό άγχος.
Όταν όμως το βίωμα του άγχους είναι υπερβολικό σε ένταση, δυσανάλογο σε σχέση με το ερέθισμα που το προκαλεί και επίμονο στο χρόνο, τότε ενδέχεται να χάσει τη λειτουργικότητά του και να μετατραπεί σε στοιχείο που παρεμποδίζει την ομαλή προσαρμογή του ατόμου. Για παράδειγμα μειώνεται η αποδοτικότητα του ατόμου στην καθημερινότητά του σε τομείς όπως η εργασία, οι κοινωνικές εκδηλώσεις κ.α. Έτσι, αντί να προετοιμάζει τον οργανισμό για την αντιμετώπιση της δύσκολης κατάστασης, τον προτρέπει στην αποφυγή της. Το αποτέλεσμα της συνεχούς αποφυγής των αγχογόνων καταστάσεων είναι η κορύφωση και η γενίκευση του άγχους ακόμα και όταν απουσιάζουν τα ερεθίσματα που το προκαλούν. Σε αυτές τις περιπτώσεις αποτελεί ένδειξη κάποιας αγχώδους διαταραχής είτε γενικευμένης είτε συνδεόμενης με συγκεκριμένες καταστάσεις. Οι αγχώδεις διαταραχές είναι οι συχνότερες ψυχικές διαταραχές στο γενικό πληθυσμό με ποσοστό συχνότητας 3,5 %. Μερικές από τις πιο συχνές αγχώδεις διαταραχές είναι η γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, η διαταραχή πανικού και η αγοραφοβία, η ψυχαναγκαστική καταναγκαστική διαταραχή κ.α.

Στις αγχώδεις διαταραχές παρατηρούνται συναισθηματικά ή ψυχικά συμπτώματα, όπως:
– υπερένταση,
– αναστάτωση,
– εκνευρισμός,
– δυσφορία,
– αγωνία,
– αίσθημα ότι κάτι κακό θα συμβεί

και σωματικά συμπτώματα, όπως:
– εφίδρωση,
– ζάλη,
– τρέμουλο,
– πόνος ή πλάκωμα στο στήθος,
– δύσπνοια,
– μυρμήγκιασμα,
– μουδιάσματα,
– ναυτία κ.α.
Με αυτόν τον τρόπο μας προειδοποιεί το σώμα μας ότι κάτι δεν πάει καλά, ότι ο τρόπος με τον οποίο έχουμε οργανώσει την καθημερινότητά μας και ο τρόπος που σκεφτόμαστε και αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες μας φαίνεται να μην είναι λειτουργικός.

Το παθολογικό άγχος μπορεί να οφείλεται σε έναν συνδυασμό διαφορετικών παραγόντων όπως η ιδιοσυγκρασία του ατόμου, οι προηγούμενες εμπειρίες και τραυματικά γεγονότα στη ζωή (για παράδειγμα στην παιδική ηλικία «το άγχος αποχωρισμού»), το στρεσογόνο περιβάλλον, διάφοροι εκλυτικοί παράγοντες (για παράδειγμα περιβάλλον με πολλές εντάσεις ή οι καταστάσεις που βιώνει το άτομο στην καθημερινότητα στις οποίες αισθάνεται ότι δεν έχει τον έλεγχο). Υπάρχουν όμως και παράγοντες οι οποίοι συντηρούν και διαιωνίζουν το αίσθημα του άγχους. Για παράδειγμα, μπορεί το άτομο να βιώσει μια περίοδο με έντονο άγχος το οποίο μπορεί να προκαλέσει διάφορα σωματικά συμπτώματα όπως δύσπνοια ή πόνους στο στήθος. Στην συνέχεια, η παρατήρηση των συμπτωμάτων από το ίδιο το άτομο μπορεί να συνδεθεί με περισσότερο φόβο και άγχος το οποίο με τη σειρά του είναι πιθανό να συμβάλλει στη διατήρηση των συμπτωμάτων, αποκτώντας έτσι τη μορφή ενός φαύλου κύκλου, με τα συμπτώματα (ψυχολογικά και σωματικά) συνεχώς να κλιμακώνονται καθιστώντας το άτομο ανήμπορο να λειτουργήσει στην καθημερινότητά του. Στη προέκταση αυτής της διαδικασίας το άτομο είναι πιθανό να βιώσει επεισόδια με έντονα συμπτώματα όπως σωματικά, τα οποία είναι αυτά που θα του προκαλέσουν έντονο φόβο και ψυχολογικά, τα οποία είναι γνωστά με τον όρο κρίση πανικού.
Στις περισσότερες των περιπτώσεων όμως, η επίσκεψη σε έναν ειδικό μπορεί να βοηθήσει και μέσα από μία εξειδικευμένη αντιμετώπιση της αγχώδους διαταραχής τα συμπτώματα σταδιακά να υποχωρήσουν και το άτομο να γίνει περισσότερο λειτουργικό στην καθημερινότητά του. Οι έρευνες έχουν δείξει ότι η ψυχοθεραπευτική αντιμετώπιση είναι αποδοτική σε ένα μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων που εμφανίζουν αγχώδεις διαταραχές. Επίσης, σε ορισμένες περιπτώσεις πολύ θετικά αποτελέσματα έχει και ο συνδυασμός ψυχοθεραπείας και της κατάλληλης φαρμακευτικής αγωγής. Όσον αφορά την ψυχοθεραπεία, εξαιρετικά αποδοτικό είναι το μοντέλο της Γνωσιακής-Συμπεριφορικής Θεραπείας θέτοντας ως πρώτο σημαντικό βήμα την ανίχνευση των αρχικών ερεθισμάτων που πυροδοτούν το άγχος και την εκπαίδευση των θεραπευόμενων στην αυτοπαρατήρηση τους. Στη συνέχεια οι θεραπευόμενοι μαθαίνουν να ανακαλύπτουν τη σχέση ανάμεσα στις σκέψεις και το άγχος τους. Κύριος στόχος της Γνωσιακής-Συμπεριφορικής Θεραπείας είναι να βοηθήσει τους θεραπευόμενους να δημιουργήσουν περισσότερο ισορροπημένες προοπτικές και να ερμηνεύουν όλες τις νέες καταστάσεις που συναντούν με αντικειμενικότητα, αναδομώντας τη δική τους θεώρηση του κόσμου. Τέλος, τα αποτελέσματα της θεραπείας τείνουν να είναι ακόμη καλύτερα όταν συνδυάζονται και με διάφορες τεχνικές χαλάρωσης, όπως η διαφραγματική αναπνοή, η προοδευτική μυϊκή χαλάρωση, οι ευχάριστες νοερές εικόνες κ.α.

ΜΗΤΡΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ – ΚΛΙΝΙΚΟΣ ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ
InterNus – ΚΕΝΤΡΟ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ & ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ

ψυχολόγος Ηράκλειο

ψυχολογος χανια