Παιδικό παιχνίδι στην καθημερινή ζωή και στην ψυχοθεραπεία: Το θεμέλιο για την Ψυχική και Σωματική Ανάπτυξη

« Πάμε να παίξουμε;»
«Μαμά/Μπαμπά θέλω να βγω να παίξω έξω.»
«Σήμερα έμαθα ένα τέλειο παιχνίδι από τους φίλους μου.»

Οι παραπάνω φράσεις ηχούν καθημερινά στα αυτιά των γονιών, θυμίζοντας μας πόσο σημαντικό είναι το παιχνίδι στον παιδικό κόσμο. Το παιχνίδι δεν είναι απλώς μια  διασκεδαστική δραστηριότητα, είναι μία φυσική διαδικασία η οποία επιτρέπει στα παιδιά να εξερευνήσουν τον κόσμο γύρω τους, να αλληλοεπιδράσουν, να εκφραστούν και να αναπτύξουν βασικές δεξιότητες, εμπλουτίζοντας με αυτό τον τρόπο την καθημερινότητα τους. Συμπεραίνουμε επομένως, πως το παιχνίδι για τα παιδιά δεν είναι απλά ένας τρόπος να απασχολούνται, να περνούν καλά και να περνάνε χρόνο ανεξάρτητα από τους γονείς τους, αλλά είναι ένα πολύτιμο «σχολείο», το οποίο επηρεάζει την ανάπτυξη των παρακάτω δεξιοτήτων:

  • Ανάπτυξη γνωστικών& κοινωνικών δεξιοτήτων.

Το παιχνίδι αποτελεί το «εργαστήρι» της παιδικής ηλικίας οπού τα παιδιά μαθαίνουν να αναπτύσσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες. Μέσω αυτού ενισχύονται η κριτική σκέψη και η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων. Σκεφτείτε ένα παιδί που παίζει με ένα πάζλ και προσπαθεί να βρει τα σωστά κομμάτια: στην διάρκεια αυτής της διαδικασίας ενεργοποιείται η δημιουργικότητα, η φαντασία του και η ικανότητα επίλυσης προβλημάτων. Ταυτόχρονα, ένα παιδί το οποίο απασχολείται με κατασκευές, δημιουργία ιστοριών και θεατρικό παιχνίδι, οξύνει την δυνατότητα αφηρημένης σκέψης.

  • Ανάπτυξη επικοινωνιακών δεξιοτήτων.

Μέσω της αλληλεπίδρασης κατά την διάρκεια του παιχνιδιού, τα παιδιά είναι σε θέση να βελτιώσουν την ικανότητα επικοινωνίας τους, ενώ παράλληλα εμπλουτίζουν το λεξιλόγιο τους. Η επικοινωνία και ο διάλογος  που αναπτύσσεται κατά την διάρκεια του παιχνιδιού, βοηθούν τα παιδιά να κατανοήσουν σε σημαντικό βαθμό την γλώσσα και να προσπαθήσουν να εκφραστούν με πιο αποτελεσματικό τρόπο.

  • Σωματική Ανάπτυξη & Ανάπτυξη κινητικών δεξιοτήτων

Είναι ευρέως αποδεκτό ότι η παιδική ηλικία συνάδει με μια πιο έντονη σωματική δραστηριότητα. Η ανάγκη αυτή μπορεί να ικανοποιηθεί μέσω των έντονων σωματικά δραστηριοτήτων, οι οποίες συχνά τείνουν να είναι ομαδικές. Οι δραστηριότητες αυτές μπορούν να επωφελήσουν το παιδί, βοηθώντας το να συντονίσει με καλύτερο τρόπο τις κινήσεις του, αναπτύσσοντας έτσι τις κινητικές του δεξιότητες (λεπτή, αδρή).

  • Ψυχοκοινωνική & Συναισθηματική Ανάπτυξη.

Παράλληλα με τα παραπάνω, μέσω του παιχνιδιού τα παιδιά επικοινωνούν μεταξύ τους και συνάπτουν σχέσεις, μπορούν να κατανοήσουν καλύτερα τον εαυτό τους, και κατ’ επέκταση να αντιμετωπίσουν με σεβασμό τα άτομα γύρω τους. Μέσω της πολυπλοκότητας των παιχνιδιών ρόλων τα παιδιά καλούνται να «περάσουν» από διαφορετικές θέσεις και να «μπουν στα παπούτσια του άλλου», γεγονός που τους επιτρέπει να αναπτύξουν ενσυναίσθηση για τον κοινωνικό τους περίγυρο. Συγχρόνως, μέσω των ομαδικών δραστηριοτήτων, το παιδί καταφέρνει να συνεργάζεται με άλλα άτομα. Η ικανότητα διαπραγμάτευσης αναπτύσσεται και μαζί τους η πειθαρχία και η ικανότητα αυτοσυγκράτησης. Ταυτοχρόνως, το παιχνίδι συνιστά ένα ασφαλές πλαίσιο μέσα στο οποίο το παιδί εκφράζεται με ελευθερία φανερώνοντας τα συναισθήματα του, τους φόβους και τις ανησυχίες του. Η ελεύθερη αυτή έκφραση είναι ικανή να ενισχύσει την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση τους, ενώ ταυτόχρονα χτίζει την ανθεκτικότητά τους απέναντι στις δυσκολίες.

 

Καθώς λοιπόν η σημαντικότητα του παιχνιδιού φανερώνεται σε πολλά πλαίσια της ανάπτυξης του παιδιού, η ψυχοθεραπευτική διαδικασία δεν θα μπορούσε να την αγνοεί. Δεδομένου ότι, το παιχνίδι αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της παιδικής ηλικίας, αποτελεί τον πλέον κατάλληλο τρόπο ώστε να μπορέσει το παιδί να επικοινωνήσει συναισθήματα που το δυσκολεύουν, να διαχειριστεί τραυματικές εμπειρίες και να βρει λύση σε συναισθηματικά ζητήματα, δημιουργώντας τα θεμέλια για μια πιο «ευτυχισμένη ζωή». Επομένως μιλώντας για το πλαίσιο της θεραπείας, το παιχνίδι βοηθά στην δημιουργία θεραπευτικής σχέσης μεταξύ θεραπευτή και παιδιού, καθώς εκείνο νιώθει ασφάλεια και άνεση κατά την διάρκεια του παιχνιδιού δίνοντας στον θεραπευτή την δυνατότητα να αναπτύξει ένα αίσθημα εμπιστοσύνης και συνεργασίας. Ταυτοχρόνως, το παιχνίδι δίνει την δυνατότητα στους θεραπευτές να ανιχνεύσουν και να παρατηρήσουν συναισθήματα που βιώνει το παιδί, αναφορικά με συγκεκριμένες συνθήκες της ζωής του.

Εξίσου σημαντικός είναι ο ρόλος του παιχνιδιού στην διερεύνηση του γνωστικού και νοητικού επιπέδου του παιδιού, δεδομένου ότι το κατευθυνόμενο παιχνίδι, μπορεί να αποκαλύψει την αντιληπτική και νοητική ικανότητα του παιδιού. Επιπλέον, μέσω του παιχνιδιού, οξύνονται οι κοινωνικές δεξιότητες των παιδιών καθώς τα παιδιά μπορούν να δοκιμάσουν νέους ρόλους και  να εξασκήσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες σε ένα ασφαλές περιβάλλον, γεγονός που λειτουργεί βοηθητικά σε παιδιά που αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην κοινωνικοποίηση και τις κοινωνικές συνθήκες. Τέλος, άλλο ένα όφελος του παιχνιδιού στην θεραπευτική διαδικασία,  είναι η δυνατότητα που δίνει στα παιδιά και στους θεραπευτές να αναπτύξουν στρατηγικές αντιμετώπισης και να ενισχύσουν την ανθεκτικότητα τους απέναντι σε συνθήκες δύσκολες για αυτά.

Είναι λοιπόν σημαντικό να  αναγνωρίσουμε την σημαντικότητα του παιχνιδιού στην παιδική ηλικία αλλά και την ψυχοθεραπευτική διαδικασία καθώς δίνει την δυνατότητα διερεύνησης  του παιδικού κόσμου με τρόπο πιο προσιτό στην παιδική ιδιοσυγκρασία.

Μεσσαριτάκη Κατερίνα – Παιδοψυχολόγος