Γνωρίστε τις βασικές ψυχικές ασθένειες

Εάν αναλογιστεί κανείς ότι περίπου ένας στους τέσσερις (ή πάνω από 57,7 εκατομμύρια) ενήλικες  πάσχει από μια διαγνώσιμη ψυχική ασθένεια καθώς και ότι πολλοί άνθρωποι υποφέρουν από παραπάνω από μία ψυχικές διαταραχές ταυτόχρονα, καταλαβαίνουμε ότι αν δεν είμαστε εμείς, τότε σίγουρα κάποιο άτομο στο περιβάλλον μας δυσκολεύεται με το άγχος, την κατάθλιψη ή κάποια διαταραχή προσωπικότητας.

Είναι πολύ σημαντικό όμως να κατανοήσουμε ορισμένα χαρακτηριστικά αυτών των ψυχικών νόσων, τα οποία πολλές φορές τα μπερδεύουμε με φυσιολογικά ή δε τα αξιολογούμε ως σημαντικά.

Αρχικά, χρειάζεται να αποσαφηνίσουμε την έννοια «ψυχική διαταραχή».  Με τον όρο αυτό εννοούμε ένα μοτίβο σκέψης και συμπεριφοράς, το οποίο δυσκολεύει τη καθημερινότητα του ατόμου. Ψυχικές ασθένειες αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια της ζωής ενός ατόμου και τα αίτιά τους είναι συνήθως συνδυασμός γονιδίων και περιβαλλοντικών ερεθισμάτων. Ωστόσο το τι θεωρείται ως ψυχική ασθένεια έχει αλλάξει με την πάροδο του χρόνου και μπορεί να μην είναι ένα πράγμα σε μία διαφορετική κουλτούρα. Παρόλα αυτά, υπάρχουν τρεις βασικές κατηγορίες-ομπρέλες ψυχικών δυσκολιών (με τον όρο ομπρέλα, εννοούμε πώς κάτω από μια κύρια διαταραχή υπάρχει ένα σύνολό άλλων, μικρότερων.). Αυτές οι τρείς είναι οι διαταραχές διάθεσης, οι αγχώδεις διαταραχές και οι διαταραχές προσωπικότητας.

Οι διαταραχές διάθεσης χαρακτηρίζονται από έντονες εναλλαγές στο συναίσθημα, όπου τα άτομα παρουσιάζουν παθολογικά πεσμένη ή ανεβασμένη διάθεση.

Πώς οι διαταραχές διάθεσης υπάρχουν στη καθημερινότητά μας; Σκεφτείτε κάποιον απ’ το περιβάλλον σας που για μεγάλο διάστημα είχε έντονη θλίψη, έκλαιγε αρκετά συχνά, δυσκολευόταν να πάει στη δουλειά του, να κάνει μια βόλτα με την οικογένεια ή τους φίλους του, άφηνε ακατάστατο το σπίτι, είχε χάσει η είχε πάρει αρκετά κιλά, ακόμα και σε κάποιες περιπτώσεις δεν μπορούσε να κάνει μπάνιο.  Ακόμα, σκεφτείτε εάν κάποιος απ’ το περιβάλλον σας τη μια στιγμή είχε έντονη ενεργητικότητα και την επόμενη έντονη θλίψη. Εάν αυτά τα παραδείγματα σας είναι γνωστά, τότε έχετε έρθει σε επαφή με ένα άτομο που ίσως δυσκολευόταν με μια διαταραχή του συναισθήματος.

Αξίζει να σημειωθεί πώς αυτές οι καταστάσεις είναι παθολογικές, καθώς επηρεάζουν ακραία την καθημερινότητα του ατόμου. Ένα άτομο που έχει διαγνωστεί με διαταραχή διάθεσης παρουσιάζει σημαντική έκπτωση στην λειτουργικότητά του. Παρουσιάζει καταθλιπτική διάθεση στο μεγαλύτερο κομμάτι της ημέρας του, έντονη ελάττωση του ενδιαφέροντος ή της ευχαρίστησης, σημαντική απώλεια ή αύξηση του βάρους ή ελάττωση ή αύξηση της όρεξης, αϋπνία ή υπερυπνία, κόπωση ή απώλεια της ενεργητικότητας, ελαττωμένη ικανότητα σκέψης ή συγκέντρωσης ή αναποφασιστικότητα και τέλος, επανερχόμενες σκέψεις θανάτου. Όλα τα παραπάνω διαχωρίζουν μια παθολογική κατάσταση από μια φυσιολογική περίοδο θλίψης. Οι περίοδοι θλίψης είναι κοινές και φυσιολογικές  σε όλους τους ανθρώπους, χαρακτηρίζονται από θλίψη και ελάττωση της ευχαρίστησης, όμως όχι στο βαθμό που αναφέρεται παραπάνω και η διάρκειά τους είναι σαφώς μικρότερη.

Άλλη μια αρκετά συχνή ομάδα ψυχικών διαταραχών είναι αυτή του άγχους. Το άγχος σαν συναίσθημα είναι φυσιολογικό και απαραίτητο στην επιβίωσή μας. Παρόλα αυτά υπάρχουν περιπτώσεις όπου το άγχος ξεπερνάει τα φυσιολογικά επίπεδα και επηρεάζει τη καθημερινότητα των ατόμων, καθώς τα εμποδίζει να σκεφτούν και να πράξουν λειτουργικά.

Τα άτομα που πάσχουν από υπερβολικό άγχος, ταλαιπωρούνται από μια συγκεκριμένη φράση: «τι θα γινόταν αν». Έχουν δυσκολία στον ύπνο, λόγω αυτής της ανησυχίας, έντονα σωματικά συμπτώματα (εφίδρωση ή ταχυπαλμία), σκέφτονται πάντα το χειρότερο σενάριο,  δε μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα μέσα ή να έρθουν σε επαφή με άλλα άτομα, νιώθουν ότι οι άλλοι καταλαβαίνουν το άγχος τους και πως διαρκώς κρίνονται. Εάν γνωρίζεται κάποιον που είναι πάρα πολύ ντροπαλός και δυσκολεύεται να βρεθεί σε κοινωνικές περιστάσεις, κάποιον που δε μπορεί να βρεθεί σε χώρο με πολλά άτομα, κάποιον που διαρκώς σκέφτεται το χειρότερο σενάριο και υπεραναλύει τα πράγματα, τότε γνωρίζεται κάποιον που ίσως δυσκολεύεται λόγω υπερβολικού άγχους ή πάσχει από κάποια αγχώδη διαταραχή.

Τέλος, η πιο χαρακτηριστική κατηγορία ψυχικών διαταραχών, που δυστυχώς είναι αυτή που έχει ταυτιστεί περισσότερο με τον χαρακτηρισμό «τρελός» είναι αυτή των διαταραχών προσωπικότητας. Άνθρωποι που εστιάζουν στις δικές τους ανάγκες και ‘’θέλω’’, άνθρωποι με δυσκολία διαχείρισης του συναισθήματος  μοναχικοί, που  κάποιες φορές έχουν αλλόκοτη ή ακατανόητη συμπεριφορά, ο λόγος τους είναι ακατανόητος, χωρίς συνοχή, που ορισμένες φορές φαίνονται σαν να μην ακούνε τους άλλους γύρω τους. Τα άτομα τα οποία πάσχουν από κάποια διαταραχή προσωπικότητας έχουν επιπλοκές στη χημεία του εγκεφάλου, κάτι που επηρεάζει την αντίληψη, το συναίσθημα και τη συμπεριφορά του ατόμου.

ΤΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΓΙΑ ΝΑ ΕΥΑΙΣΘΗΤΟΠΟΙΗΘΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΙΣ ΨΥΧΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ:

• Αρχικά, είναι πολύ σημαντικό να διαχωρίσουμε το άτομο απ’ την ψυχική νόσο. Τα άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη, άγχος ή διαταραχή προσωπικότητας δεν επιλέγουν να έχουν τις συγκεκριμένες συμπεριφορές. Είναι η φύση της νόσου που τα κάνει να φέρονται έτσι.
• Μη μειώνεται την κατάσταση που βιώνει το άτομο. Προσπαθήστε με τρόπο ευγενικό να δείξετε ενσυναίσθηση και βοηθήστε το να αναγνωρίσει και να επικοινωνήσει τα συναισθήματά του μαζί σας.
• Προσέξτε τις λέξεις που χρησιμοποιείται και μη βγάζεται γρήγορα συμπεράσματα για κάποιες καταστάσεις ή συμπεριφορές άλλων ατόμων.
• Ενημερωθείτε για θέματα ψυχικής ασθένειας. Εάν γνωρίζεται κάποιον που να δυσκολεύεται αρκετά λόγω άγχους, θλίψης ή έχει ιδιαίτερη συμπεριφορά μη το προσπεράσετε. Παραπέμψτε τον σε έναν ειδικό ψυχικής υγείας.

Η ευαισθητοποίηση σε θέματα ψυχικής υγείας είναι αναγκαία, καθώς όπως αναφέρθηκε, είναι κομμάτι της καθημερινότητάς μας.

Κανάκη Κατερίνα – Ψυχολόγος

Internus – Κέντρο συμβουλευτικής & ψυχοθεραπείας