- 17/10/2024
- Posted by: antonis
- Κατηγορία: Ψυχολογία
Στρες, μία πολύ οικεία έννοια θα λέγαμε, καθώς την ακούμε και την χρησιμοποιούμε συχνά στην καθημερινότητά μας.
Τι είναι, όμως, πραγματικά το στρες;
Το στρες θα μπορούσε να γίνει κατανοητό με τρεις τρόπους. Αρχικά, ως στρες ορίζεται η αντίδραση του ατόμου (ψυχολογική και σωματική) σε ένα αρνητικό εξωτερικό ερέθισμα. Δεύτερον, ως στρες μπορεί να οριστεί το ίδιο το εξωτερικό ερέθισμα. Στην περίπτωση αυτή, κάνουμε λόγο για τα στρεσογόνα ερεθίσματα, τα οποία μπορεί να είναι παραδείγματος χάριν μία μετακόμιση, οι εξετάσεις, ή ένα ξαφνικό δυσάρεστο τηλεφώνημα, που επηρεάζουν το άτομο. Τέλος, υποστηρίζεται πως το στρες αφορά στην ουσία την αλληλεπίδραση των ερεθισμάτων του περιβάλλοντος και των αντιδράσεων του ατόμου σε αυτά, και όχι το κάθε ένα χωριστά. Επομένως, το στρες αναφέρεται στο αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης του ατόμου με τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος.
Με ποιον τρόπο, όμως, διαχειριζόμαστε τα στρεσογόνα ερεθίσματα του περιβάλλοντος;
Οι στρατηγικές διαχείρισης του στρες (coping strategies) αναφέρονται στις προσπάθειες του ατόμου να μειώσει την εσωτερική και εξωτερική του αναστάτωση που προκύπτει από την αλληλεπίδρασή του με το περιβάλλον. Οι στρατηγικές διαχείρισης του στρες θα μπορούσαν να διακριθούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες. Από την μία πλευρά υπάρχουν εκείνες οι στρατηγικές που εστιάζουν στον έλεγχο και την αντιμετώπιση του προβλήματος και από την άλλη πλευρά εκείνες που εστιάζουν στην ρύθμιση του αρνητικού συναισθήματος που προκύπτει από μία κατάσταση (Lazarus & Folkman, 1980).
Στρατηγικές εστιασμένες στο πρόβλημα είναι:
- Τεχνικές επίλυσης του προβλήματος
- Αναζήτηση και συγκέντρωση πληροφοριών σχετικά με το πρόβλημα
- Πλάνο δράσης
- Εύρεση εναλλακτικών λύσεων
- Ενεργός στάση έναντι του προβλήματος και ανάληψη δράσης
- Αναζήτηση κοινωνικής υποστήριξης
Στρατηγικές εστιασμένες στο συναίσθημα είναι:
- Αποφυγή του στρεσογόνου γεγονότος
- Απομόνωση
- Αναζήτηση θεϊκής βοήθειας
- Άρνηση
- Χρήση ουσιών
- Ευχολογία
- Αποφυγή ανάληψης δράσης, παραίτηση
- Αναζήτηση συναισθηματικής υποστήριξης
- Θετική επαναξιολόγηση του στρεσογόνου γεγονότος
- Εκτόνωση των συναισθημάτων
Η κάθε κατηγορία περιλαμβάνει κάποιες πιο αποτελεσματικές αλλά και κάποιες λιγότερο αποτελεσματικές στρατηγικές μείωσης του στρες.
Έχουν αναφερθεί κι άλλες κατηγορίες για τη διαχείριση του στρες, όπως οι δυσλειτουργικές στρατηγικές διαχείρισης του στρες, περιλαμβάνοντας την νοητική αποδέσμευση, την συμπεριφορική αποδέσμευση, καθώς και την εστίαση στο συναίσθημα και την εκτόνωσή του (Carver et al., 1989). Το χιούμορ είναι επίσης ένας τρόπος που χρησιμοποιείται για την μείωση του αρνητικού συναισθήματος.
Ο καθένας από εμάς μπορεί να χρησιμοποιεί ποικίλους τρόπους, προκειμένου να αντιμετωπίσει και να ρυθμίσει την δυσφορία που προκαλεί μία στρεσογόνος κατάσταση. Συνήθως χρησιμοποιούμε ταυτόχρονα στρατηγικές τόσο εστιασμένες στο πρόβλημα, όσο και εστιασμένες στο συναίσθημα.
Ποιος τρόπος διαχείρισης του στρες είναι πιο αποτελεσματικός;
Συνήθως οι στρατηγικές που εστιάζουν στην επίλυση του προβλήματος είναι περισσότερο αποτελεσματικές και λειτουργικές στην προσαρμογή του ατόμου σε μία στρεσογόνο κατάσταση. Όμως, στρατηγικές εστιασμένες και στο συναίσθημα, όπως η θετική επαναξιολόγηση και η θετική ενίσχυση, είναι επίσης βοηθητικές και διευκολύνουν σημαντικά την ρύθμιση των αρνητικών συναισθημάτων του ατόμου. Αντίθετα, τρόποι αντιμετώπισης του στρες, όπως η χρήση ουσιών και η αποφυγή ανάληψης δράσης, είναι δυσλειτουργικές και δεν συμβάλλουν στην προσαρμογή του ατόμου στο στρες. Όσον αφορά την υποστήριξη που παρέχεται από το κοντινό μας κοινωνικό κύκλο έχει φανεί να είναι ιδιαίτερα σημαντική στη διαχείριση καταστάσεων που μας προκαλούν στρες.
Κλείνοντας, λοιπόν, είναι σημαντικό να τονίσουμε πως είναι σημαντικό να μάθουμε να χρησιμοποιούμε περισσότερο αποτελεσματικές στρατηγικές διαχείρισης του στρες, με το οποίο ερχόμαστε αντιμέτωποι στην καθημερινότητά μας. Οι λιγότερο αποτελεσματικές στρατηγικές μείωσης του στρες θα μας βοηθήσουν μόνο βραχυπρόθεσμα να νιώσουμε καλύτερα, σε αντίθεση με τις πιο αποτελεσματικές στρατηγικές που θα συμβάλλουν στην προσαρμογή μας σε μία κατάσταση πιο μακροπρόθεσμα.
Πασχαλίδου Άννα – Ψυχολόγος
Κέντρο συμβουλευτικής & ψυχοθεραπείας Internus