Τριχοτιλλομανία, κάτι περισσότερο από νευρικότητα .

Υπάρχουν κάποιες διαταραχές, των οποίων η αιτία και φύση δεν είναι ευρέως κατανοητή με συνέπεια πολλοί να προσπαθούν να βρουν τη λύση σε ειδικούς  που δε σχετίζονται άμεσα με την αντιμετώπισή τους. Μία αντίστοιχη περίπτωση αποτελεί η τριχοτιλλομανία, μία σπάνια σχετικά διαταραχή (1-2% επηρεάζονται από αυτήν), για την οποία πολλοί άνθρωποι απευθύνονται σε δερματολόγους.

Τι είναι όμως η τριχοτιλλομανία; Ξεκινώντας με την ετυμολογία, αποτελείται από τρεις λέξεις. Η πρώτη λέξη είναι η τρίχα, η δεύτερη το ρήμα τίλλω, το οποίο σημαίνει μαδώ και τέλος η λέξη μανία που σημαίνει υπερβολική ενασχόληση με κάτι. Αναφέρεται δηλαδή, στην επίμονη απόσπαση τριχών από το σώμα. Όσον αφορά την κατάταξή της στις διαταραχές, εντάσσεται στο φάσμα της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής (ΙΨΔ). Ιδεοψυχαναγκαστική ορίζεται η διαταραχή που χαρακτηρίζεται, όπως φανερώνεται και από την ίδια τη λέξη, από ψυχαναγκασμούς και καταναγκασμούς. Οι ψυχαναγκασμοί είναι έντονες, επίμονες και ανεπιθύμητες κατά πλειοψηφία ιδεοληπτικές σκέψεις ενώ οι καταναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, νοητές και μη, τις οποίες το άτομο νιώθει έντονη ανάγκη να πράξει ως απάντηση κατά κύριο λόγο στους ψυχαναγκασμούς. Η απόσπαση τριχών σαν συμπεριφορά είναι πιθανό να παρατηρηθεί σε βρέφη και αργότερα να σταματήσει. Συνήθως, η αρχή της διαταραχής συνάδει με την έναρξη τριχοφυΐας στην εφηβεία.

Ποια είναι τα κριτήρια διάγνωσης της τριχοτιλλομανίας;

• Επαναλαμβανόμενη απόσπαση τριχών με αποτέλεσμα την απώλειά τους
• Επαναλαμβανόμενες προσπάθειες μείωσης ή παύσης της συμπεριφοράς
• Η απόσπαση τριχών προκαλεί σημαντική δυσφορία ή δυσλειτουργία σε κοινωνικό, επαγγελματικό ή άλλο σημαντικό επίπεδο λειτουργικότητας του ατόμου
• Η απόσπαση τριχών δεν οφείλεται σε κάποια άλλη ιατρική κατάσταση (πχ δερματολογική)
• Η απόσπαση τριχών δεν εξηγείται από τα συμπτώματα άλλης ψυχικής διαταραχής

Ποια είναι τα συνηθέστερα μέρη εκδήλωσης;

• Κεφάλι
• Φρύδια
• Βλεφαρίδες

  Ποιες είναι οι αιτίες εκδήλωσης;

Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει απολύτως καθαρή εικόνα για τα αίτια της τριχοτιλλομανίας, υπάρχουν οι εξής πιθανές εξηγήσεις:

• Δυσκολία διαχείρισης άγχους
• Ορμονικές αλλαγές κατά τη διάρκεια της εφηβείας
• Χημική ανισορροπία στον εγκέφαλο που ομοιάζει με της ΙΨΔ
• Αποτελεί εξάρτηση για μέρος ανθρώπων (πχ. όσο τραβούν μαλλιά και τα ξεριζώνουν θέλουν να το κάνουν περισσότερο)

Ο άνθρωπος με τριχοτιλλομανία, είναι πιθανό να ακολουθεί κάποιες συμπεριφορές σαν τελετουργικό. Έτσι λοιπόν, αναζητά συγκεκριμένο είδος τρίχας (συγκεκριμένο χρώμα ή υφή), συγκεκριμένο τρόπο απόσπασης (πχ. να βγει όλη η ρίζα) ή εξετάζει την τρίχα αφού την τραβήξει.  Αυτό περιλαμβάνει οπτική, απτική ή στοματική επεξεργασία (πχ. Κοιτάζοντάς την, τοποθετώντας την ανάμεσα στα δάχτυλα, καταπίνοντάς την). Αναφορικά με τις  συναισθηματικές καταστάσεις, στις οποίες βρίσκονται τα άτομα με τριχοτιλλομανία είτε πριν είτε μετά την εκδήλωση της συμπεριφοράς, είναι ποικίλες. Η απόσπαση τριχών μπορεί να πυροδοτηθεί από συναισθήματα άγχους, βαρεμάρας ή από μία αυξημένη ένταση, η οποία εμφανίζεται ακριβώς πριν το τράβηγμα ή  στην προσπάθεια του ατόμου να το σταματήσει. Αντίθετα, μπορεί να δημιουργήσει συναισθήματα όπως αυτό της ευχαρίστησης και ανακούφισης όταν κάποιος πλέον αποσπάσει την τρίχα.

Άλλες σημαντικές πληροφορίες

• Η διάρκεια των επεισοδίων απόσπασης ποικίλουν από ώρες έως χρόνια
• Η απώλεια τριχών είναι πιθανό να καλυφθεί με τη χρήση περούκας ή μακιγιάζ
• Υπάρχει αίσθημα ντροπής και απώλειας ελέγχου
• Η συμπεριφορά δεν εκδηλώνεται παρουσία άλλων (ίσως πολύ κοντινά πρόσωπα)
• Κάποιοι έχουν την ανάγκη να αποσπάσουν τρίχες από άλλους ανθρώπους, κατοικία, κούκλες ή αντικείμενα όπως χαλιά
• Δεν υπάρχει παραδοχή της συμπεριφοράς
• Η πλειοψηφία των ατόμων παρουσιάζει μία ή περισσότερες επιπλέον συμπεριφορές εστιασμένες στο σώμα (ονυχοφαγία, δερματοτιλλομανία, δάγκωμα χειλιών)
• Σύνδρομο Ραπουνζέλ: Σπάνια συνέπεια κατά την οποία σχηματίζεται μπάλα από τρίχες στο στομάχι του ατόμου λόγω επανειλημμένης κατάποσης

Ποια είναι η θεραπεία της τριχοτιλλομανίας;

Η Γνωσιακή Συμπεριφορική Θεραπεία (ΓΣΘ) θεωρείται αποτελεσματική για την αντιμετώπιση αυτής της διαταραχής. Μέσω αυτής, το άτομο βελτιώνει το επίπεδο αυτογνωσίας του, με την αναγνώριση εσωτερικών και εξωτερικών ερεθισμάτων που προηγούνται της συμπεριφοράς, καθώς επίσης μαθαίνει να ελέγχει τα ερεθίσματα αυτά. Επίσης με τη ΓΣΘ, το άτομο εφοδιάζεται με τεχνικές χαλάρωσης και τεχνικές επίλυσης προβλημάτων. Ως επίσης πολύ αποτελεσματικό ορίζεται ένα είδος ΓΣΘ, η Στρατηγική Αντίστροφης Συνήθειας. Σκοπός της μεθόδου αυτής είναι η αναγνώριση των έντονων επιθυμιών απόσπασης τριχών, η αποφυγή καταστάσεων στις οποίες  είναι πιθανότερο να εκδηλωθεί η συμπεριφορά και η υιοθέτηση συνηθειών, οι οποίες μπορούν να χρησιμοποιηθούν αντί αυτής.

Πότε να επισκεφτείτε ειδικό;

• Αν τραβάτε επανειλημμένα τρίχες από το σώμα σας ή παρατηρείτε αντίστοιχη συμπεριφορά στο παιδί σας
• Αν παρατηρήσετε το παιδί σας να τρώει ή να καταπίνει τρίχες
• Όταν βεβαιωθείτε ότι η απώλεια μαλλιών δεν οφείλεται σε δερματολογικό παράγοντα

Τι μπορείτε να δοκιμάσετε οι ίδιοι αν έχετε τέτοιες συμπεριφορές;

• Αθληθείτε
• Εξασκηθείτε στη διαφραγματική αναπνοή ώστε να την εφαρμόσετε όταν σας δημιουργείται έντονη επιθυμία απόσπασης τριχών
• Φορέστε κάτι σφιχτό στο κεφάλι σας όπως καπέλο
• Απασχολείστε τα χέρια σας με αντικείμενα όπως ένα μπαλάκι antistress
• Πάρτε υποστήριξη από κοντινούς σας ανθρώπους! Πολλές φορές μιλώντας ανοιχτά σε ανθρώπους που εμπιστεύεστε, μπορεί να μειωθεί η ανησυχία σας και κατά συνέπεια η συμπεριφορά απόσπασης.

Συμπερασματικά, η τριχοτιλλομανία αποτελεί μια έντονη παρόρμηση αφαίρεσης τριχών από διάφορες περιοχές του σώματος, η οποία μπορεί να κυμαίνεται από ήπια έως πολύ αυξημένα επίπεδα επιθυμίας για το άτομο. Η έγκαιρη διάγνωση και η αναζήτηση της κατάλληλης θεραπείας είναι μείζονος σημασίας για την καλή έκβαση της διαταραχής.

Δέσποινα Λαγκουβάρδου –  Ψυχολόγος

Κέντρο συμβ/κης & ψυχ/πείας Internus