Τελειομανία

Από την παιδική μας ηλικία έχουμε μάθει να προσπαθούμε για την επίτευξη στόχων και δεν είναι λίγες οι στιγμές που κρίνουμε αυστηρά τον εαυτό μας αναλύοντας τα λάθη μας είτε αν πράξαμε σωστά σε διάφορες περιστάσεις. Όταν όμως η επίτευξη ενός στόχου διέπεται συνεχώς από άγχος και φόβο αποτυχίας, τότε αυτή η διαδικασία γίνεται δυσλειτουργική και πολλές φορές επώδυνη για εμάς.
Τι είναι η τελειομανία;
Σύμφωνα με τους ερευνητές Gordon Flett και Paul Hewitt η τελειομανία μπορεί να ορισθεί ως «η μάχη ενάντια στην ατέλεια και το να θέτει κάποιος υψηλά στάνταρ με στόχο την ανάδειξη της αυτό-αξίας του, συνοδευόμενη με τάσεις αυστηρής αξιολόγησης της συμπεριφοράς του». Ακόμη προσθέτουν, η τελειομανία είναι ένας πολυδιάστατος όρος που στρέφεται προς τον εαυτό, τους άλλους και είναι κοινωνικά υπαγορευμένη.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τον Καναδικό Σύνδεσμο Ψυχολογίας υπάρχουν τρεις διαφορετικές εκδοχές τελειομανίας. Κατά την εσωτερικά κατευθυνόμενη τελειομανία το άτομο συχνά θέτει υψηλά πρότυπα επιτυχίας στον εαυτό του, ενώ κατά την εξωτερικά κατευθυνόμενη τελειομανία το άτομο βάζει υψηλά στάνταρ στους άλλους κάτι το οποίο συχνά οδηγεί σε προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις με τον/ την σύντροφο, στη σχέση γονιού- παιδιού καθώς και στο επαγγελματικές σχέσεις. Τέλος, στην Τρίτη κατηγορία υπάγονται οι άνθρωποι με κοινωνικά κατευθυνόμενη τελειομανία κατά την οποία τα άτομα θεωρούν πως οι άλλοι προσδοκούν την τελειότητα από εκείνους. Η τελευταία, σύμφωνα με τον ερευνητή Thomas Curran αποτελεί μία από τις πιο «επικίνδυνες» μορφές τελειομανίας διότι τα άτομα ερμηνεύουν το κοινωνικό τους πλαίσιο ως πολύ απαιτητικό και θέτουν την τελειότητα ως το μόνο μέσο για την απόκτηση αποδοχής.
Χαρακτηριστικά των ανθρώπων με τάσεις τελειομανίας:
1. Αίσθηση του ανικανοποίητου: Παρόλο που η επιτυχία μπορεί να έχει επιτευχθεί, οι άνθρωποι ενδέχεται να μην μείνουν ευχαριστημένοι με τον εαυτό τους και την απόδοσή τους και συνεπώς να μην χαρούν με την επιτυχία τους.
2. Αποφυγή λαθών: τα λάθη βιώνονται όχι σαν μία διδακτική εμπειρία αλλά ως σημείο αδυναμίας, κριτικής, άσκησης πίεσης προς τον εαυτό και συνεπώς οδηγούν σε ένα αίσθημα ανεπάρκειας.
3. Αποφυγή κριτικής: υπάρχει ιδιαίτερος φόβος προς την κριτική των άλλων γι’ αυτό και επιδιώκουν την εικόνα του τέλειου.
4. Φόβος για το καινούργιο: η αντιμετώπιση του αγνώστου κρίνεται δύσκολη, ενώ επιδιώκεται η παραμονή στη ζώνη ασφαλείας
5. Η τελειομανία χρησιμοποιείται ως μέσο συμπάθειας: Συχνά το άτομο πιστεύει πως δεν είναι αρκετός και μέσω της εικόνας ενός τέλειου ανθρώπου θα λάβει τη συμπάθεια ή αγάπη των άλλων.
6. Διχοτομική σκέψη του όλα ή τίποτα: Πολλές φορές οι άνθρωποι με τελειομανία ερμηνεύουν την επίτευξη κάποιου στόχου μέσα από ένα δίπολο επιτυχίας ή αποτυχίας, ενώ δεν συνειδητοποιούν ότι μπορεί να υπάρχουν ενδιάμεσες καταστάσεις. Για παράδειγμα, ο βαθμός 79% σε μία εργασία λαμβάνεται ως αποτυχία θέτοντας έτσι ακόμη υψηλότερους στόχους.
Η επίδραση της τελειομανίας στη υγεία μας:
Η παρακίνηση των ανθρώπων από την αποφυγή κάποιου σφάλματος καθώς και η μη ρεαλιστική στοχοθεσία έχουν συνδεθεί με σοβαρές επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία.
Συγκεκριμένα, οι τάσεις τελειομανίας που στρέφονται γύρω από τα μη ρεαλιστικά πρότυπα έχουν συνδεθεί με ποικίλες ψυχικές ασθένειες όπως είναι το αυξημένο άγχος, η κατάθλιψη, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, ο αυτοτραυματισμός, οι διατροφικές διαταραχές, το σύνδρομο της χρόνιας κόπωσης όπως ακόμα και αυτοκτονικές τάσεις.
Η αντιμετώπιση της τελειομανίας:
Παρόλο που η τελειομανία είναι προϊόν κυρίως των πρώιμών μας εμπειριών και αναπαραγωγής γονικών προτύπων η αντιμετώπιση της είναι εφικτή.
• Το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση της τελειομανίας είναι η αναγνώριση των αιτιών της. Κοιτώντας το παρελθόν μας, ίσως θα μπορέσουμε να δούμε τις υψηλές προσδοκίες που είχε θέσει ο περίγυρος για εμάς είτε αντίθετα το πόσο αμφισβητούσε τις ικανότητές μας. Αυτές οι εμπειρίες συντέλεσαν με τη σειρά τους στην ανάγκη να αποδεικνύουμε την αξία μας μέσα από τις πράξεις μας, γεγονός που μας κάνει να συνδέουμε την προσωπική μας αξία με τα αποτελέσματα των πράξεών μας.
• Ο κάθε στόχος στη ζωή μας είναι καλύτερο να λαμβάνεται ως μια ευκαιρία για αυτό-βελτίωση και όχι ως αυτοσκοπός. Για αυτό το λόγο είναι χρήσιμο να αναρωτηθούμε αν πήραμε κάποιο μάθημα στο παρελθόν μέσα από την επίτευξη ενός μη τέλειου αποτελέσματος.
• Επίσης, είναι απαραίτητο να θέτουμε πιο ρεαλιστικούς στόχους που θα αφήνουν χώρο και χρόνο στους υπόλοιπους τομείς της ζωής μας όπως η οικογένεια, οι φίλοι και η φροντίδα του εαυτού μας. Ένας βοηθητικός τρόπος για να μειώσουμε τις απαιτήσεις που έχουμε από τον εαυτό μας πριν την επίτευξη ενός στόχου είναι να καταγράψουμε μέχρι ποιο σημείο ατέλειας θα μπορούσαμε να αποδεχτούμε.
• Τέλος, σημαντικό είναι να συνειδητοποιήσουμε πως δεν μπορούμε να δίνουμε το 100% των δυνατοτήτων μας σε όλους μας τους στόχους. Πριν την επίτευξη ενός στόχου λοιπόν, θα μπορούσαμε να καταγράψουμε το τι θα κερδίσουμε και τι θα χάσουμε διατηρώντας τις υπερβολικές απαιτήσεις που έχουμε θέσει στον εαυτό μας. Αυτό θα βοηθήσει στο να ξεκαθαρίσουμε ποιοι στόχοι έχουν μεγαλύτερη σημασία και να βάλουμε προτεραιότητες σε αυτούς.

Κλείνοντας, είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως για την βελτίωση κάθε χαρακτηριστικού της προσωπικότητάς μας χρειάζεται χρόνο και προσπάθεια. Όμως, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε πως μέσα από την ατομική ψυχοθεραπεία και ειδικότερα μέσω της γνωσιακής συμπεριφοριστικής θεραπείας το άτομο έχει τη δυνατότητα να ανακαλύψει τα μοτίβα σκέψης που διατηρούν το φόβο του για αποτυχία και διαιωνίζουν με αυτό τον τρόπο μία δυσλειτουργική τελειομανία. Γνωρίζοντας καλύτερα τον τρόπο που σκεφτόμαστε θα έχουμε την ευκαιρία να επανακτήσουμε την ισορροπία ανάμεσα στα καθήκοντα και τις προσωπικές μας ανάγκες.

Λογοθέτη Αύρα – Ψυχολόγος

Internus – Κέντρα Συμβ/κής & Ψυχ/πείας