- 26/09/2022
- Posted by: antonis
- Κατηγορία: Ψυχολογία
Πολλές φορές εγκλωβιζόμαστε στην προσπάθειά μας να είναι όλα τέλεια. Το κυνήγι της τελειότητας που καταλήγει στην τελειομανία, είναι μία μάστιγα της σύγχρονης εποχής. Αυτό που καθιστά την ακραία τελειομανία τόσο τοξική είναι ότι, ενώ όσοι ταλαιπωρούνται από αυτή επιθυμούν την επιτυχία, επικεντρώνονται περισσότερο στην αποφυγή της αποτυχίας, με αποτέλεσμα να έχουν αρνητικό προσανατολισμό. Δεν πιστεύουν στην άνευ όρων αγάπη και αποδοχή και περιμένουν ότι η στοργή και η έγκριση των άλλων θα εξαρτώνται από μια άψογη απόδοση.
Η τελειομανία καθοδηγείται κυρίως από εσωτερικές πιέσεις, όπως η επιθυμία να αποφευχθεί η αποτυχία ή η σκληρή κρίση. Πιθανότατα υπάρχει και μια κοινωνική συνιστώσα, επειδή οι τάσεις τελειομανίας έχουν αυξηθεί σημαντικά μεταξύ των νέων τα τελευταία 30 χρόνια, ανεξαρτήτως φύλου ή κουλτούρας (Leahy, 2021). Για παράδειγμα, ο μεγαλύτερος ακαδημαϊκός και επαγγελματικός ανταγωνισμός θεωρείται ότι παίζει ρόλο, μαζί με τη διάχυτη παρουσία των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και τις επιβλαβείς κοινωνικές συγκρίσεις που προκαλούν. Παράλληλα, οι τελειομανείς άνθρωποι θέτουν εξωπραγματικά υψηλές προσδοκίες για τον εαυτό τους και τους άλλους, βρίσκουν γρήγορα λάθη, με τα οποία γίνονται υπερβολικά επικριτικοί. Τέλος, τείνουν να αναβάλλουν ένα έργο από το φόβο της αποτυχίας και απομακρύνουν τα κομπλιμέντα και ξεχνούν να γιορτάσουν την επιτυχία τους. Αντίθετα, αναζητούν έγκριση και επιβεβαίωση από σε συγκεκριμένα άτομα στη ζωή τους.
Η τελειομανία εκδηλώνεται σε τρεις τομείς:
- Η τελειομανία που προσανατολίζεται προς τον εαυτό (επιβάλλει στον εαυτό του μια μη ρεαλιστική επιθυμία να είναι τέλειος).
- Η τελειομανία με άλλο προσανατολισμό (επιβολή μη ρεαλιστικών προτύπων τελειότητας στους άλλους).
- Η κοινωνικά προδιαγεγραμμένη τελειομανία (αντίληψη μη ρεαλιστικών προσδοκιών τελειότητας από τους άλλους).
Όλα τα παραπάνω είναι, φυσικά, η αδυναμία αποδοχής της πραγματικότητας. Σε βάθος χρόνου, η προσπάθεια για τελειομανία μπορεί να οδηγήσει σε αρνητικά αποτελέσματα, όπως αναβλητικότητα, τάση για αποφυγή προκλήσεων, άκαμπτη σκέψη του «όλα ή τίποτα», τοξικές συγκρίσεις και έλλειψη δημιουργικότητας. Η μη προσαρμοστική τελειομανία συχνά οδηγείται από τον φόβο της αποτυχίας, τα αισθήματα αναξιότητας, τη χαμηλή αυτοεκτίμηση και τις δυσμενείς εμπειρίες της παιδικής ηλικίας. Συχνά συνοδεύεται από κατάθλιψη, άγχος, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ), διατροφικές διαταραχές, ακόμη και αυτοκτονικές παρορμήσεις.
Είναι επίσης σημαντικό να αναφερθεί ότι οι όροι «τελειομανής» και «ΙΨΔ» χρησιμοποιούνται συχνά εναλλακτικά, αλλά δεν είναι οι ίδιοι. Η τελειομανία είναι ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητας που χαρακτηρίζεται από υψηλές προσδοκίες και πρότυπα, ενώ η ΙΨΔ διαταραχή είναι μια ψυχιατρική κατάσταση όπου ένα άτομο βιώνει ενοχλητικές σκέψεις ή/και επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές που δεν μπορεί να ελέγξει. Οι τάσεις τελειομανίας μπορεί να είναι ή να μην είναι σύμπτωμα της ΙΨΔ.
Κλείνοντας, αναφορικά με την αντιμετώπιση της τελειομανίας είναι πρωτίστως σημαντικό να απομυθοποιηθεί και να γίνει αποδοχή της ιδέας ότι η αποκάλυψη των ατελειών ενός ανθρώπου δεν είναι το χειρότερο σενάριο που μπορεί να συμβεί, αντιθέτως είναι κάτι το φυσιολογικό. Εξίσου σημαντικό είναι να εξαλειφθεί η νοοτροπία της σύγκρισης, ώστε να σταματήσει το κυνήγι κάποιου τέλειου – και ταυτόχρονα εξωπραγματικού- ιδανικού. Αυτά μπορούν να πραγματοποιηθούν, εφαρμόζοντας ρεαλιστικούς στόχους, όντας παρόντες στη στιγμή, χρησιμοποιώντας συμπονετική ομιλία με τον εαυτό και αμφισβητώντας αρνητικές αυτοκριτικές. Το κλειδί, τέλος, είναι να γίνει συνειδητοποίηση ότι μια προσπάθεια μπορεί να αξίζει τον κόπο ακόμα κι αν δεν είναι τέλεια, περιορίζοντας με αυτό τον τρόπο το συναίσθημα του «πάλη ή φυγή» και ενισχύοντας έτσι την φροντίδα, την εκτίμηση και την αγάπη για τον εαυτό.
Σοφία Χονδρογιάννη | Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια
Κέντρα συμβουλευτικής & ψυχοθεραπείας – Internus