Τα όρια πρέπει να διδαχθούν

Τα όρια είναι θέμα επιβίωσης. Τα πολύ μικρά παιδιά δεν έχουν όρια, δεν έχουν εσωτερικό τρόπο να προστατεύουν τον εαυτό τους από την κακοποίηση, ή να μην είναι κακοποιητικά προς τους άλλους. Οι γονείς πρέπει να προστατεύσουν τα παιδιά τους για να μην κακοποιηθούν από άλλους . Οι γονείς επίσης είναι εκείνοι που οφείλουν να αντιτίθενται με σεβασμό στην κακοποιητική συμπεριφορά του παιδιού τους. Αυτή η προστασία και εναντίωση των γονιών είναι που τελικά διδάσκει στα παιδιά να έχουν υγιή και σταθερά όρια αλλά και ευέλικτα όρια, όταν ενηλικιωθούν.

Όπως αναφέρει η  Pia Mellody στο βιβλίο της «Εξάρτηση Συνεξάρτηση», οι άνθρωποι συχνά υποφέρουν από διάφορα είδη προβληματικών ορίων και είτε δεν είναι αρκετά προστατευμένοι, είτε είναι υπερβολικά προστατευμένοι. Θα συναντήσουμε άτομα με :

• Καθόλου όρια = καθόλου προστασία

Οι άνθρωποι με ανύπαρκτα όρια δεν έχουν την αίσθησης της κακοποίησης. Τα άτομα αυτά δυσκολεύονται να πουν «όχι», και να προστατευτούν. Επιτρέπουν στους άλλους να τους εκμεταλλεύονται σωματικά, συναισθηματικά ή διανοητικά, χωρίς ξεκάθαρη γνώση ότι έχουν το δικαίωμα να αρνηθούν κάτι. Σημαντική παράμετρος αυτής της κατηγορίας ατόμων είναι η απουσία συνειδητοποίησης ότι « Δεν ευθύνομαι εγώ για τα δικά σου συναισθήματα, τις σκέψεις ή τη συμπεριφορά σου», πχ. «Δε φταίω εγώ που εσύ θύμωσες».

• Ελαττωματικά όρια = μερική προστασία

Οι άνθρωποι με ελαττωματικά όρια μπορούν κάποιες φορές ή με κάποια άτομα να πουν όχι, να βάλουν όρια και να φροντίσουν τον εαυτό τους. Άλλες φορές, ή με άλλους ανθρώπους, δεν τα καταφέρνουν και τόσο καλά στο να οριοθετήσουν τη θέση τους. Για όλους αυτούς, υπάρχει μόνο μία περιστασιακή προστασία. Μπορεί δηλ, κάποιος να βάζει όρια σε όλους, εκτός από φιγούρες εξουσίας, ή να βάζει όρια μόνο όταν δεν είναι κουρασμένος, άρρωστος ή όταν δε φοβάται κάτι. Μπορεί για παράδειγμα στα παιδιά μου να βάζω όρια, αλλά στον εργοδότη μου λόγω ανασφάλειας μη χάσω τη δουλειά μου να δυσκολεύομαι να πω «όχι» σε καθήκοντα που δεν μου αναλογούν.

• Τείχη αντί για όρια = απόλυτη προστασία χωρίς όμως οικειότητα

Οι άνθρωποι που χρησιμοποιούν ένα τείχος δίνουν το μήνυμα (είτε λεκτικά είτε μη λεκτικά): «Αν με πλησιάσεις, ή αν πεις κάτι θα εκραγώ!». Οι άλλοι φοβούνται να πλησιάσουν μήπως πυροδοτήσουν αυτό το θυμό. Δύο άλλα είδη τειχών είναι αυτό της σιωπής και αυτό με τα πολλά λόγια. Το άτομο είτε μένει σιωπηλό και απλά παρατηρεί αντί να συμμετέχει είτε μιλάει πολύ, συχνά ακόμα κι αν κάποιος άλλος πάει ευγενικά να πάρει το λόγο. Συνηθίζεται επίσης το άτομο αυτό να κινείται από το ένα τείχος στο άλλο, πάντα όμως μένει απρόσβλητο πίσω από την προστασία του. Το λυπηρό με τα τείχη είναι ότι αν και προσφέρουν σταθερή προστασία, απαγορεύουν την είσοδο στην οικειότητα και αφήνουν το άτομο απομονωμένο συναισθηματικά και μόνο.

• Ταλάντωση από τείχη σε ανυπαρξία ορίων = από την απόλυτη προστασία σε καμία απολύτως

Η μετακίνηση από ένα τείχος σε ανύπαρκτα όρια και αντίθετα, συνήθως συμβαίνει όταν το άτομο που χρησιμοποιεί τείχη διακινδυνεύει να βγει από αυτά και να γίνει ευάλωτος. Τότε συνειδητοποιεί πόσο ευάλωτο και ανυπεράσπιστο είναι χωρίς όρια.

Έχει παρατηρηθεί ότι τα παιδιά υιοθετούν τα συστήματα ορίων που είχαν και οι γονείς τους. Αν τα όρια των γονιών είναι ανύπαρκτα, συνήθως ούτε τα παιδιά αναπτύσσουν όρια. Αν ο ένας γονιός έχει τείχη κι ο άλλος ανύπαρκτα όρια, το παιδί μπορεί να γίνει ένας ενήλικας που μετακινείται μπρος- πίσω ανάμεσα στο δύο συστήματα ορίων.

Έχοντας υγιή εσωτερικά όρια μπορώ να :

• Αναλάβω την ευθύνη για το τι προτιμώ να κάνω
• Μην κατηγορώ συνεχώς τους άλλους
• Μην πιστεύω ότι είμαι ικανός να πληγώσω τους άλλους
• Μην νιώθω ένοχος για τις επιλογές μου
• Ξεχωρίζω την προσωπική μου ευθύνη από την ευθύνη των άλλων
• Μην επιτρέπω να με κατηγορούν για πράγματα που δεν έχω προκαλέσει
• Αναγνωρίζω τι σκέφτομαι και τι νιώθω
• Παίρνω μόνος μου αποφάσεις
• Μην ανησυχώ συνεχώς για το αν οι άλλοι θα εγκρίνουν τη συμπεριφορά μου
• Συμφωνήσω να μην κάνω συνεχώς πράγματα μόνο και μόνο για να ευχαριστήσω τους άλλους
• Ελέγξω τη σωματική και σεξουαλική απόσταση από τους άλλους
• Μοιραστώ το ποιος είμαι με τους άλλους

InterNus- Κέντρο Συμβουλευτικής & Ψυχοθεραπείας