Συναισθηματική πείνα. Τι είναι και πως την αντιμετωπίζουμε;

• Είχα μια πολύ κουραστική μέρα, αξίζω να παραγγείλω / να φάω μια «βρωμιά».
• Σου έφερα να φας μια σοκολάτα (ή πατατάκια) γιατί ξέρω ότι είσαι στεναχωρημένος/η.
• Βαριέμαι σήμερα, τι μπορώ να τσιμπολογήσω να περάσει η ώρα;
• Δεν περπάτησα πολύ σήμερα άρα δεν πρέπει να φάω.

Οι περισσότεροι από μας έχουμε πει στη ζωή μας τουλάχιστον μία φορά κάποιες απ τις παραπάνω φράσεις και σε ένα βαθμό είναι αναμενόμενο, καθώς φαγητό είναι μια πηγή άμεσης ευχαρίστησης. Τι συμβαίνει όμως όταν αυτό γίνεται ο κύριος μηχανισμός στην διαχείριση των συναισθημάτων;

Σε αυτή την περίπτωση εμφανίζεται η συναισθηματική πείνα, η πείνα στην οποία δεν έχει ανάγκη από τροφή και φροντίδα το σώμα, αλλά η ψυχή μας. Συναισθηματική πείνα ονομάζεται το φαινόμενο κατά το οποίο το «αποτύπωμα» των συναισθημάτων στο σώμα μας (όταν πχ ένα άτομο αγχώνεται και νιώθει σφίξιμο στο στομάχι) μεταφράζεται λανθασμένα σαν πείνα και έτσι το άτομο αντί να διαχειριστεί το συναίσθημά που έχει ενεργοποιηθεί καταλήγει να τρώει για να νιώσει καλύτερα ή για να αποφύγει να βιώσει το συναίσθημά του.

Η λήψη τροφής σαν συμπεριφορά δεν αποτελούσε ποτέ ξεκάθαρη συμπεριφορά επιβίωσης, πάντα εμπεριείχε και δευτερογενή συναισθηματικά οφέλη. Αποτελούσε και συνεχίζει να αποτελεί έναν μηχανισμό επιβράβευσης και άμεσης ευχαρίστησης, μας συνδέει με τους γύρω μας, αποτελεί προϊόν κουλτούρας και ένα μέσο διαφοροποίησης. Παρόλα αυτά όταν το φαγητό γίνεται η κύρια μορφή «καταπράϋνσης» των συναισθημάτων, είναι πολύ πιθανό το άτομο να αποκτήσει μια δυσλειτουργική σχέση με το φαγητό που δυνητικά οδηγεί σε κάποια διαταραχή πρόσληψης τροφής.

Στις διαταραχές πρόσληψης τροφής υπάρχει μία επίμονη μορφή διαταραχής στον τρόπο που λαμβάνεται και συμπεριφοράς ελέγχου του βάρους που επιδεινώνει εμφανέστατα τη σωματική υγεία και τον ψυχοκοινωνικό τρόπο λειτουργίας. Τα άτομα που πάσχουν από μια διατροφική διαταραχή χρησιμοποιούν το φαγητό είτε ως μέσω αποφυγής των συναισθημάτων (πχ στην ανορεξία το άτομο δε τρώει για να μη νιώσει άσχημα), είτε σαν ένα τρόπο διαχείρισης των συναισθημάτων που έχουν ήδη ενεργοποιηθεί ( πχ στην βουλιμία-επεισοδιακή υπερφαγία τρώω για να διαχειριστώ τη στεναχώρια που μπορεί να νιώθω). Πολύ ενδιαφέρον είναι το εύρημα των Ceccheto και των συνεργατών της (2021) στην Ιταλία κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Η αύξηση του στρες, των ανθυγιεινών επιλογών στο φαγητό (που πλέον βρίσκονταν σε μεγαλύτερη ποσότητα στο σπίτι) και η εργασία απ το σπίτι έφερε αύξηση των υπερφαγικών επεισοδίων. Κι αυτό γιατί οι άνθρωποι όταν βιώνουν αρνητικά  συναισθήματα (άγχος, στρες, στεναχώρια) «μπερδεύουν» τα συναισθήματα αυτά με το αίσθημα της πείνας, η λεγόμενη  «συναισθηματική πείνα».

Τι μπορούμε να κάνουμε λοιπόν ως μια πρώτη προσπάθεια «ελέγχου» της συναισθηματικής πείνας:

• Για να αποφύγετε το συναισθηματικό τσιμπολόγημα, προσπαθήστε να παρατηρείτε περισσότερο τον εαυτό σας όταν πεινάτε. Ποια είναι η συναισθηματική σας κατάσταση εκείνη τη στιγμή; Πεινάτε πραγματικά ή βαριέστε, είστε αναστατωμένοι, αγχωμένοι;
• Αν η απάντηση έχει να κάνει με συναίσθημα, μπορείτε να πάτε για ένα περπάτημα η να αποφορτιστείτε με κάποιο άλλο είδος γυμναστικής
• Επικοινωνήστε με κάποιον που καταλαβαίνει τους προβληματισμούς σας
• Κάντε ένα ζεστό μπάνιο-φροντίστε τον εαυτό σας
• Επιβραβεύστε τον εαυτό σας με άλλους τρόπους (πχ με μια εκδρομή-κάτι το οποίο θέλετε καιρό να αγοράσετε)
• Τέλος, μια σημαντική ερώτηση που μπορείτε να κάνετε είναι «Με φροντίζω με αυτό τον τρόπο»; Το φαγητό αποτελεί πολύ σημαντική μορφή αυτοφροντίδας.
• Αν όλα τα παραπάνω σας φαίνονται δύσκολά ή δεν καταλαβαίνεται πώς μπορούν να σας βοηθήσουν, απευθυνθείτε σε κάποιον εξειδικευμένο ψυχολόγο ή σύμβουλο ψυχικής υγείας ώστε να σας βοηθήσει με τυχόν δυσκολείες για τις σκέψεις που σχετίζονται με το φαγητό.

Κανάκη Κατερίνα – Ψυχολόγος

Κέντρο συμβ/κής & ψυχ/πείας Internus