- 24/08/2023
- Posted by: antonis
- Κατηγορία: Ψυχολογία
«Μήπως το παιδί μου είναι ομοφυλόφιλο;»
«Μην αφήνετε τον γιό σας να παίζει με κούκλες»
«Τα αγόρια δεν φοράνε ροζ και τα κορίτσια δεν παίζουν με όπλα»
Πόσες φορές άραγε να έχουμε έρθει αντιμέτωποι με τις παραπάνω φράσεις; Πόσοι γονείς έχουν χάσει τον ύπνο τους εκεί έξω, επειδή το παιδί τους «συμπεριφέρεται» σαν το αντίθετο φύλο ή δεν αρέσκεται σε ενδιαφέροντα του φύλου του; Στην πραγματικότητα τα παραπάνω δεν σχετίζονται με την σεξουαλικότητα του παιδιού, αλλά με την αντίληψη του κοινωνικού του φύλου. Η έννοια του κοινωνικού φύλου, αφορά συμπεριφορές και ενδιαφέροντα τα οποία αναμένεται- κοινωνικά- να υιοθετεί καθένα από τα δύο φύλα. Μπορεί ένα αγόρι να αρέσκεται να παίζει με κούκλες ή να ταΐζει μωρά, αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα πως θα γίνει ομοφυλόφιλο, αντίστοιχα μπορεί σε ένα κορίτσι να αρέσουν τα όπλα και το ποδόσφαιρο, και αυτό δεν σημαίνει πως θα γίνει ετεροφυλόφιλο.
Πολλές φορές έχουμε ακούσει πως η έννοια της ομοφυλοφιλίας είναι «της μόδας», ότι είναι πολύ έντονο στην εφηβική ηλικία, ως ένα ακόμα «τερτίπι» των εφήβων να κάνουν την επανάστασή τους, και θα «περάσει» όταν ενηλικιωθούν. Ακόμα περισσότερες φορές έχουμε ακούσει άνθρωποι οι οποίοι εκφράζουν ανοικτά μία από τις πιο βασικές ανάγκες του ανθρώπινου είδους, την ανάγκη για σεξουαλική επαφή, για έρωτα και για συντροφικότητα, να χαρακτηρίζονται ως «ανώμαλοι», «μη φυσιολογικοί», και πολλές φορές, ειδικά στην περίοδο της εφηβείας, να παραπέμπονται σε ειδικούς ψυχικής υγείας προκειμένου να «θεραπευθούν».
Η πραγματικότητα, όμως, απέχει πολύ από όλα τα παραπάνω. Η επιλογή της σεξουαλικής ταυτότητας είναι πλέον, ερευνητικά αποδεδειγμένα, αποτέλεσμα εγγενούς ανάγκης: ενστίκτου- δομής εγκεφάλου. Κανένας άνθρωπος που γεννήθηκε ετεροφυλόφιλος δεν κατέληξε να γίνει ομοφυλόφιλος επειδή μικρός έπαιζε με «λάθος παιχνίδια», φορούσε «λάθος χρώματα» ή επειδή είδε δύο ομοφυλόφιλους συντρόφους στον δρόμο να κρατιούνται χέρι-χέρι, ή ακόμα και να φιλιούνται. Δεν κατέληξε ομοφυλόφιλος επειδή σχετίζεται φιλικά με ομοφυλόφιλους, έχει συμμαθητές/-τριες ομοφυλόφιλες ή επειδή τον προσέγγισε ερωτικά ένας ομοφυλόφιλος.
«Τι έκανα λάθος» αναρωτιούνται πολύ συχνά οι γονείς, όταν έρχονται αντιμέτωποι με την εξομολόγηση του παιδιού τους σχετικά με την σεξουαλικότητά του. Τίποτα δεν έκαναν λάθος. Τουλάχιστον κανένα από τα λάθη που κάνει ένας γονέας, δεν αποδεικνύεται επιστημονικά πως οδηγεί ούτε σε ομοφυλοφιλία ούτε σε ετεροφυλοφιλία. Δεν υπάρχει κάτι που θα έπρεπε να αλλάξουν, αν γυρνούσαν τον χρόνο πίσω, ώστε να μην έφταναν σε αυτή την μέρα της αποκάλυψης. Μάλλον το αντίθετο. Μάλλον κάτι έκαναν πολύ καλά, προκειμένου το παιδί τους να φτάσει στο σημείο να διαχειριστεί όλη την κοινωνική κατακραυγή, να «ρισκάρει» να απορριφθεί από τους σημαντικότερους ανθρώπους στην ζωή του. Για να το κάνει, σημαίνει πως μάλλον, αυτό που έχει εισπράξει είναι πως η σχέση γονέα παιδιού είναι αδιαπραγμάτευτη, ό,τι κι αν είναι αυτό το παιδί. Είναι σχέση εγγύτητας- ασφάλειας- αγάπης-σεβασμού- εμπιστοσύνης, ή είναι μία προσπάθεια να γίνει μια τέτοια σχέση.
Παρόλα αυτά, η σύγχυση και η ανησυχία των γονέων είναι φυσιολογική, καθώς φοβούνται πως το παιδί τους θα «ταλαιπωρηθεί», θα «περάσει δύσκολα», καθώς η κοινωνία δεν υποστηρίζει, δεν σέβεται, αλλά αντίθετα επικρίνει και δυσκολεύει περαιτέρω ομάδες ανθρώπων οι οποίες δεν ταυτίζονται με τον μέσο όρο. Δυστυχώς, η ανησυχία τους είναι εύλογη, ο φόβος τους είναι υπαρκτός, αλλά για αυτόν τους τον φόβο δεν οφείλεται η ανάγκη του παιδιού τους, αλλά η κοινωνία. Δεν ευθύνεται το παιδί τους που δεν ανήκει στον μέσο όρο, ευθύνεται η κοινωνία που δεν αποδέχεται οποιαδήποτε διαφορετικότητα. Η κοινωνία, όμως, είμαστε εμείς. Κοινωνία, είναι και οι γονείς του ετεροφυλόφιλου, και οι γονείς του ομοφυλόφιλου, και όλοι οι γονείς με τα παιδιά τους εκεί έξω, και πολλοί πολλοί ακόμα. Όντως, η κοινωνία θα (επι)κρίνει τις ανάγκες του παιδιού τους, σαν να ήταν επιλογές. Ας αναλογιστούμε όμως, τι είναι πιο επιβαρυντικό για το παιδί, να ζήσει εκφράζοντας ελεύθερα τις ανάγκες του κι ας ανήκει σε μειονότητα ή να ζήσει μια ζωή καταπιέζοντας την ανάγκη του, που θα προσποιείται πως είναι κάποιος άλλος/-η, και θα συνάψει ερωτικές σχέσεις που θα είναι κοινωνικά αποδεκτές, αλλά κακοποιητικές και παραβιαστικές για το ίδιο;
Γιατί μπορεί η εσωτερίκευση της σεξουαλικής ταυτότητας να σημαίνει κακοποίηση; Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση κρύβεται σε ένα νοερό σενάριο: Σκεφτείτε ως ετεροφυλόφιλοι, να ήσασταν «υποχρεωμένοι», προκειμένου να είστε κοινωνικά αποδεκτοί, να ζείτε, ερωτευτείτε, παντρευτείτε και να έχετε σεξουαλικές και ερωτικές επαφές με έναν άνθρωπο του ίδιου φύλου. Η εξαναγκαστική σεξουαλική επαφή με ένα σώμα το οποίο δεν σας ελκύει, θεωρείται βιασμός.
Η εσωτερίκευση ή μη εκπλήρωση κάθε ανάγκης μας, ως ανθρώπινο είδος, θεωρείται κακοποίηση. Γιατί η κοινωνία μας αναγνωρίζει απόλυτα ως κακοποιητικό θεσμό τον φασισμό, επειδή καταπατά τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά δεν ορίζει ως κακοποιητική την στάση της προς όλους όσους δεν ανήκουν στην μάζα; Ξαφνικά η άποψη του να ανήκει το παιδί σε μειονότητα και να είναι ελεύθερο να εκφράσει ό, τι είναι ακούγεται καλύτερη.
Και, φυσικά, κανένας γονέας δεν έχει πρόθεση να κακοποιήσει, απλά ειδικά στην συγκεκριμένη περίσταση, συνήθως ο γονέας βρίσκεται σε πένθος. Πένθος για το «φυσιολογικό» παιδί που δεν έχει, πένθος για το αξιακό του σύστημα το οποίο καταρρέει και καλείται να αποδεχθεί κάτι εντελώς αντίθετο με αυτά που πρεσβεύει. Ένα από τα στάδια του πένθους είναι η άρνηση (π.χ. «αποκλείεται να σου συμβαίνει αυτό, είναι της εφηβείας»), είναι και η διαπραγμάτευση (π.χ. «ας απευθυνθούμε σε κάποιον ειδικό να σε βοηθήσει να μπεις στον ίσιο δρόμο, να είσαι ευτυχισμένο»). Είναι μια φυσιολογική διαδικασία, στην οποία, όμως, ο γονέας είναι εκείνος που θα πρέπει να διαχειριστεί τα συναισθήματά του, και να κάνει το πρώτο βήμα, να αποδεχθεί το παιδί του επειδή είναι παιδί του, επειδή το αγαπάει και όχι επειδή είναι «φυσιολογικό».
Δυστυχώς, λοιπόν, οι γονείς σε αυτή την συνθήκη δεν μπορούν να ελέγξουν την κατάσταση. Δεν υπάρχει τρόπος να γίνει ή να μην γίνει το παιδί ομοφυλόφιλο, υπάρχει όμως τρόπος να γίνει το παιδί ευτυχισμένο. Με γονείς ευτυχισμένους. Να είναι ο εαυτός του, και να μην «πειράζει» αυτό.
Κυρλάκη Χαριτίνη – Παιδοψυχολόγος
Παιδοψυχολογικό κέντρο InterNus