Ο ρόλος του πατέρα σε μεταβατικό στάδιο

Οι ψυχολόγοι ανέκαθεν πίστευαν πως η ενεργός συμμετοχή του πατέρα στην ανατροφή των παιδιών είναι σημαντική. Στις μέρες μας, παρουσιάζονται όλο και περισσότερες επιστημονικές ενδείξεις πως οι πατέρες που ενδιαφέρονται και συμμετέχουν ενεργά στη ζωή των παιδιών τους με το να είναι συναισθηματικά διαθέσιμοι για τα ίδια, ωφελούν τη σωματική και την ψυχική τους υγεία. Τα τελευταία χρόνια οι άνδρες καλούνται να αναλάβουν μεγαλύτερες ευθύνες στην ανατροφή και διαπαιδαγώγηση των παιδιών. Για να το πούμε διαφορετικά, οι άνδρες καλούνται να επιστρέψουν μέσα στο σπίτι.
Μελέτες δείχνουν πως οι σημερινοί πατέρες – ειδικά σε οικογένειες όπου και οι δύο σύζυγοι έχουν επαγγελματική δραστηριότητα – φροντίζουν περισσότερο τα παιδιά τους σε σχέση με προηγούμενες γενιές. Πολλοί συμφωνούν στο ότι η αλληλεπίδραση του πατέρα με το παιδί συντελείται κυρίως μέσα από το παιχνίδι και τις δραστηριότητες. Το στυλ παιχνιδιού που υιοθετούν είναι πιο πολύ σωματικό και περισσότερο συναρπαστικό από την αντίστοιχη αλληλεπίδραση με τις μητέρες. Όσα παιδιά βιώνουν στοργή από τον πατέρα τους, οι έρευνες λένε ότι είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν καλύτερες κοινωνικές σχέσεις, να έχουν υψηλότερη σχολική επίδοση και να ζήσουν υγιέστερους και πιο ευτυχισμένους γάμους στην ενήλικη ζωή.
Ο John Gottman, υποστηρίζοντας πως η ουσία της διαπαιδαγώγησης είναι να βρισκόμαστε εκεί με έναν ιδιαίτερο τρόπο, απευθυνόμενος στους πατεράδες, τους προτείνει τα εξής:

  • Να είστε κοντά στα παιδιά σας και συναισθηματικά, κι όχι μόνο σαν φυσική παρουσία.

Είναι γεγονός πως πολλοί άνδρες δε γνωρίζουν πώς να αξιοποιούν τον πατρικό ρόλο τους, για τον απλό λόγο ότι δεν έμαθαν πώς να το κάνουν. Ο πατέρας για πολλές γενιές οικογενειών ήταν κάποιος που εργάζεται σκληρά, που δεν πολυεμφανίζεται στο σπίτι, που περισσότερο επικρίνει παρά επικροτεί και που προστατεύει την οικογένεια όντας έξω από αυτήν. Κερδίζοντας χρήματα εξασφάλιζε την ασφάλεια και την ευημερία της οικογένειάς του και προστάτευε τα μέλη της. Σήμερα, ο ρόλος αυτός μεταβάλλεται ακριβώς επειδή ο άνδρας καλείται να προσφέρει και σε ένα ακόμα επίπεδο: σε συναισθηματικό επίπεδο. Οι άνδρες έχουν την ικανότητα να αναγνωρίζουν και να ανταποκρίνονται εποικοδομητικά στο συναίσθημα των παιδιών τους, ακριβώς όπως και οι μητέρες. Οι κοινωνικές αλλαγές και η αλλαγή των παραδοσιακών ρόλων των δύο φύλων, έχει δώσει την ευκαιρία στο σύγχρονο πατέρα να κάνει καθημερινά συνειδητές επιλογές που επηρεάζουν την ποιότητα και την ποσότητα του χρόνου και της φροντίδας που αφιερώνει στα παιδιά του. Πλέον, ερωτήματα του τύπου «ποιος θα κάνει μπάνιο το μωρό;», «ποιος θα του διαβάσει παραμύθι πριν κοιμηθεί;», «ποιος θα το βοηθήσει να ντυθεί;» και «ποιος θα πάρει τους βαθμούς του από το σχολείο;» είναι στο πεδίο διαπραγμάτευσης των δύο γονιών και ο πατέρας διεκδικεί σταθερά ρόλο στην καθημερινή ζωή του παιδιού.

  • Ασχοληθείτε με τη φροντίδα του παιδιού σας ήδη από την περίοδο της εγκυμοσύνης.

Η εμπλοκή του μέλλοντα πατέρα στην εγκυμοσύνη της συντρόφου ισχυροποιεί το δεσμό πατέρα- παιδιού και θέτει τις βάσεις για θετικές οικογενειακές αλληλεπιδράσεις. Σύμφωνα με μία έρευνα, οι γυναίκες που είχαν στο πλευρό τους τους συζύγους, τόσο κατά τη διάρκεια των ωδίνων, όσο και κατά τη διάρκεια του τοκετού, ανέφεραν ότι πόνεσαν λιγότερο και βίωσαν πιο θετικά την εμπειρία της γέννας απ’ ότι οι γυναίκες των οποίων οι άνδρες δεν ήταν παρόντες. Επίσης, συστήνεται ο πατέρας να εξαντλήσει όλα τα περιθώρια για παροχή αδειών κατά τη διάρκεια των πρώτων και αναντικατάστατων εβδομάδων της ζωής του παιδιού. Να θυμόμαστε πως ο δεύτερος ρόλος φροντίδας μετά τη μητέρα ανήκει στον πατέρα κι όχι στις γιαγιάδες που πολιτισμικά συνηθίζεται να βοηθούν τη μητέρα. Οι μητέρες οφείλουν να ενθαρρύνουν την πατρική εμπλοκή, με το να αφήνουν τον άνδρα να καλλιεργήσει το δικό του στυλ φροντίδας και όχι να επικρίνουν την ποιότητα αυτής της βοήθειας. Αν ο πατέρας κάπου δυσκολεύεται, είναι πιθανό να χρειάζεται περισσότερο χρόνο με το μωρό για να γνωριστούν καλύτερα, χωρίς την παρέμβαση της μητέρας. Καλό είναι η μητέρα να βγαίνει έξω μερικά απογεύματα και να αφήνει το σύζυγο μόνο με το μωρό, ενισχύοντας με αυτόν τον τρόπο μία υγιή σχέση πατέρα- παιδιού.

  • Παραμείνετε συντονισμένοι με τις καθημερινές ανάγκες του παιδιού σας καθώς αυτό μεγαλώνει.

Η ποιότητα των αλληλεπιδράσεων με το παιδί έχει μεγαλύτερη σημασία από τον ποσοτικό χρόνο που αφιερώνουμε στα παιδιά. Δεν μας ενδιαφέρει πόσα απογεύματα ή σαββατοκύριακα θα επενδύσει ένας πατέρας στο παιδί του όσο το να είναι ανοιχτός και προσιτός και να εμπλακούν σε ευχάριστες δραστηριότητες. Ο ψυχολόγος Ronald Levant αναφέρεται στα «οικογενειακά καθήκοντα» και ορίζει ότι «οικογενειακή ζωή δεν είναι μόνο η ικανοποίηση των υλικών αναγκών αλλά είναι η σταθερή και διαρκή παρουσία, και η ανταπόκριση στις άπειρες, μεταβαλλόμενες καθημερινές σωματικές και συναισθηματικές ανάγκες». Συζητήστε στη μισάωρη διαδρομή μέχρι το φροντιστήριο, μοιραστείτε καθήκοντα όπως το πλύσιμο του αυτοκινήτου ή την προετοιμασία του φαγητού, συνοδεύστε το παιδί σε εκδρομές, γνωρίστε τους φίλους του, παίξτε μαζί ποδόσφαιρο και ρωτήστε να μάθετε για το συγκρότημα που του αρέσει. Η οικογενειακή ζωή προσφέρει άπειρες ευκαιρίες για να συνδεθείτε με τα παιδιά σας.

  • Βρείτε μία χρήσιμη ισορροπία ανάμεσα στη δουλειά και την οικογενειακή ζωή.

Η βασική ταυτότητα του άνδρα έχει συνδεθεί με το ρόλο του «κουβαλητή» της οικογένειας. Γενιές ανδρών γαλουχήθηκαν με την ιδέα ότι ο άνδρας δείχνει αφοσίωση στην οικογένειά του με το να εργάζεται πολλές ώρες και να φέρνει χρήματα στο σπίτι. Σήμερα, η αποξένωση των ανδρών αυτών από τη σύζυγο και τα παιδιά σαν κατάσταση δεν είναι πλέον αποδεκτή από τα σύγχρονα ζευγάρια, τα οποία αναζητούν πιο προσαρμοστικά ωράρια εργασίας και μείωση του εργασιακού άγχους προκειμένου να εξασφαλίσουν ποιοτική οικογενειακή συμβίωση και λειτουργικές σχέσεις.

  • Ανεξάρτητα από την οικογενειακή κατάσταση, συνεχίστε να συμμετέχετε στη ζωή του παιδιού σας.

Τέλος, θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρουμε πώς όποια κι αν είναι η δομή της οικογένειας και ό, τι κι αν συμβαίνει στη σχέση των συζύγων, η σχέση του πατέρα με τα παιδιά πρέπει να συνεχίζεται. Ο πατέρας παραμένει συναισθηματικά διαθέσιμος για τα παιδιά, είτε εκείνος ζει μαζί με τη μητέρα τους είτε όχι. Η σχέση απαιτεί χρόνο, οικειότητα και λεπτομερή γνώση της καθημερινής ζωής του παιδιού. Το σύνδρομο του «πατέρα-Ντισνειλάντ» καλό είναι να αποφεύγεται μετά από ένα διαζύγιο, δηλ. η ώρα που περνάει ο πατέρας με το παιδί δε θα πρέπει να είναι ένα συνεχόμενο πάρτι μόνο με ευχάριστες δραστηριότητες, αλλά θα πρέπει να περιλαμβάνει μαγείρεμα, διάβασμα και γενικά τις καθημερινές λειτουργίες που συμβαίνουν μέσα σε ένα σπίτι.

Η επιστήμη διδάσκει πως η συναισθηματική ασφάλεια των παιδιών πηγάζει τόσο από τη σχέση με τη μητέρα όσο και από τη σχέση με τον πατέρα. Η αποστέρηση του ενός ή του άλλου γονιού σαν φυσική ή σαν συναισθηματική παρουσία είναι πιθανό να έχει επιπτώσεις στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού.

Κονιδάκη Ελπίδα- Ψυχολόγος
InterNus – Κέντρο Συμβ/κής & Ψυχ/πείας