Γιατί τα παιδιά γίνονται «δύσκολα» τις πιο ακατάλληλες στιγμές;

Πολύ συχνά τόσο σε συζητήσεις με φίλους και συγγενείς, όσο και σε συζητήσεις στο γραφείο μου, θα ακούσω:

«Άσε, χάλια πήγε η μέρα, λες και δεν μου έφτανε ο πόνος μου με την δουλειά/ το τρέξιμο να τα ετοιμάσω όλα, είχα και το παιδί σε κρίση! Δεν με άκουγε καθόλου! Τελικά καταλήξαμε να τσακωνόμαστε και αισθάνομαι απαίσια»

Αυτές οι συζητήσεις γίνονται πλέον τόσο συχνά, που μου κίνησαν το ενδιαφέρον να παρατηρήσω και να σκεφτώ, γιατί τα παιδιά είναι πιο νευρικά και σε περισσότερη ένταση, κάθε φορά που οι γονείς ή γενικά οι ενήλικες θα πρέπει να αφοσιωθούν σε άλλες υποχρεώσεις.

Πολλοί θα απαντήσουν πολύ γρήγορα πως το παιδί παύει να είναι το επίκεντρο της προσοχής, και για αυτό τον λόγο σπεύδει να κινήσει το ενδιαφέρον. Μάλιστα, αυτή είναι και η επικρατέστερη ερμηνεία των ίδιων των γονέων, οι οποίοι αισθάνονται αδικημένοι και εγκλωβισμένοι στην ιδέα ότι συνεχώς προσδιορίζουν την ζωή τους με γνώμονα το παιδί, και στις λίγες περιπτώσεις που θα βάλουν τους εαυτούς τους ως προτεραιότητα, εκείνο δεν σέβεται τις ανάγκες τους και δεν εκτιμά όσα έχουν κάνει για αυτό.

Είναι τόσο γραμμική, όμως, η σχέση αυτών των δύο συνθηκών;

Η απάντηση θα δοθεί με μία ακόμα ερώτηση. Μήπως είμαστε αρκετά εγωιστές, ώστε να πιστεύουμε πως το παιδί συμπεριφέρεται εκδικητικά, με σκοπό να κερδίσει την προσοχή μας;

Ποιοι είναι οι λόγοι που οι ενήλικες καταλήγουμε μερικές φορές να εγκλωβίζουμε τις ερμηνείες μας για αυτό που συμβαίνει  στην φράση «είναι χειριστικός/-ή»;

Μήπως τελικά εστιάζουμε σε ασυνείδητες μάχες για το αν θα επικρατήσει η δική μας ανάγκη ή του παιδιού μας, χωρίς να αναλογιστούμε μήπως αυτές οι δύο ανάγκες δεν έχουν τόσο συγκρουσιακή σχέση, αλλά μπορεί να συνδέονται με διαφορετικό τρόπο;

Ας εστιάσουμε στο γεγονός, λοιπόν, και ας προσπαθήσουμε να το ερμηνεύσουμε με έναν λιγότερο μονοδιάστατο τρόπο, από ότι συνήθως. Βρισκόμαστε σε μία τεταμένη στιγμή της ημέρας, με λίγη περισσότερη ένταση από ότι συνήθως. Προετοιμασία για κάποια έξοδο, ταυτόχρονο μάζεμα του σπιτιού, μαγείρεμα, ίσως και φροντίδα του παιδιού (π.χ ξύπνημα, τάισμα, μπάνιο, ντύσιμο).

Όλα αυτά μαζί είναι αναπόφευκτο να συμβούν χωρίς να προκληθεί στον ενήλικα, το συναίσθημα, το οποίο θα του φέρει την επιθυμητή υπερδιέγερση, ώστε να μπορέσει να τα ολοκληρώσει. Κι αυτό το συναίσθημα δεν είναι άλλο από το άγχος. Μπορεί να μην έχει την ένταση που θα είχε σε μία ενδεχόμενη κρίση άγχους, και για αυτό τον λόγο οι γονείς να μην αντιλαμβάνονται ότι αισθάνονται έτσι, αλλά το άγχος είναι παρόν σε όλες τις δραστηριότητες που διενεργούμε στην διάρκεια της ημέρας. Κι αυτό γιατί μας θέτει σε μία κατάσταση «μάχης ή φυγής» ώστε να καταφέρουμε να οργανωθούμε σωστά και να είμαστε συνεπείς.

Τι συμβαίνει όμως, από την πλευρά των παιδιών;

Φαντάζομαι πως κι εμείς οι ενήλικες θα έχουμε παρατηρήσει πως όταν ένας άλλος άνθρωπος κινείται νευρικά στον ίδιο χώρο με εμάς, μας «μεταδίδει» αυτή του την νευρικότητα. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και με τα παιδιά.

Συνεπώς λοιπόν, το παιδί δεν κοιτάει την μαμά και τον μπαμπά να οργανώνονται ή να επιστρέφουν σπίτι έπειτα από μία δύσκολη μέρα στην δουλειά, και σιγοψιθυρίζει: «ας γκρινιάξω» ή «ας μπλέκομαι συνέχεια στα πόδια του» ή «δεν μπορώ να παίξω πια μόνος μου, ας παίξω λίγο με την μαμά και τον μπαμπά».

Είναι το άγχος που έχει μεταδοθεί στο παιδί, και μην ξέροντας πώς να το διαχειριστεί και να το επικοινωνήσει, μας προσεγγίζει ώστε να αποφορτιστεί.

Κι εδώ ξεκινά ένας φαύλος κύκλος άγχους, όπου το παιδί θα φέρει περισσότερη νευρικότητα στον ενήλικα, και ο ενήλικας στο παιδί, φαινόμενο που θα λήξει συνήθως με τσακωμό, τιμωρία, κλάματα και φυσικά τύψεις.

Τι μπορούμε λοιπόν να κάνουμε εμείς οι μεγάλοι, προκειμένου να βοηθηθούμε και εμείς, αλλά να βοηθήσουμε και τα μικρά μας να ανταπεξέλθουν σε τόσο φορτισμένες περιστάσεις;

  • Να οργανώσουμε ό,τι μπορούμε νωρίτερα: καλό θα ήταν να έχουμε προβλέψει και να έχουμε οργανώσει τον χρόνο και τις υποχρεώσεις μας νωρίτερα και να μην τα αφήνουμε τελευταία στιγμή, προκειμένου να ελαττώσουμε πρώτα από όλα το δικό μας άγχος για το αν θα προλάβουμε ή όχι.
  • Να προειδοποιήσουμε το παιδί για αυτά που θα συμβούν: η προβλεψιμότητα μειώνει το άγχος. Συνεπώς θα μπορούσαμε να επικοινωνήσουμε στο παιδί πως «όταν θα ξυπνήσεις η μαμά και ο μπαμπάς δεν θα μπορούν να παίξουν μαζί σου, γιατί θα είναι απασχολημένοι κάνοντας… Γι αυτό, μπορείς να βρεις τα παιχνίδια που θα σου άρεσαν να παίξεις, μέχρι να τελειώσουμε;» Στην περίπτωση που η μέρα είναι πιεστική λόγω υποχρεώσεων ή εντάσεων στην δουλειά, καλό θα ήταν να ενημερώσουμε εκ των προτέρων τον σύντροφό μας, προκειμένου να απασχολήσει εκείνος/ εκείνη με το παιδί το απόγευμα, και να μας αφήσει τον χρόνο που χρειαζόμαστε ώστε να χαλαρώσουμε.
  • Γενικότερα είναι καλό να επικοινωνούμε στα παιδιά πως νιώθουμε με σαφήνεια, όχι μόνο για να καταλάβει, αλλά για να μάθει να επικοινωνεί το συναίσθημά του και εκείνο. Για παράδειγμα, μπορούμε να πούμε: «δυστυχώς δεν μπορώ να παίξω μαζί σου τώρα ή να σε πάρω αγκαλιά, γιατί βιάζομαι πολύ να τελειώσω το… και νιώθω λίγο χαμένος/-η».
  • Αν τα παραπάνω δεν βοηθήσουν το παιδί να χαλαρώσει, τότε ίσως είναι απαραίτητο να κάνουμε μία παύση και να δώσουμε λίγο χρόνο στον εαυτό μας να χαλαρώσει. Σε αυτό το σημείο μπορούμε να δοκιμάσουμε και ασκήσεις χαλάρωσης, όπως για παράδειγμα να πάρουμε μερικές αναπνοές.
  • Είναι σημαντικό να αφιερώσουμε χρόνο τόσο στον εαυτό μας όσο και στο παιδί προκειμένου να καθησυχαστούμε όλοι. Για παράδειγμα: «Είναι εντάξει, θα ετοιμαστούμε και θα μπούμε στο αυτοκίνητο» ή «είναι εντάξει, θα το βάλω για ύπνο θα κάνω ένα ζεστό μπάνιο και θα χαλαρώσω με μια ταινία»

Όλα τα παραπάνω θα προβλέψουν το άγχος και την μετάδοση της νευρικότητάς μας στο παιδί, καθώς επίσης θα πάψουν την ενίσχυση του φαύλου κύκλου που θα ενισχύσει το άγχος όλων, και θα καταλήξει σε σύγκρουση. Ας σημειώσουμε βέβαια, πως η διαχείριση του συναισθήματος είναι μια δεξιότητα που συνήθως επιτυγχάνεται στα παιδιά μέσω της μίμησης, συνεπώς όλη αυτή η διαδικασία είναι ιδιαίτερα εκπαιδευτική για αυτά, όσο πιεστική και αν καταλήγει για τους γονείς.

 

Χαριτίνη Κυρλάκη – Παιδοψυχολόγος

Κέντρα Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας – InterNus

 

Ακούστε επίσης σε podcast: