Εργασιακό Στρες & Burnout

Ένα από τα πιο κοινά ψυχολογικά συμπτώματα που βιώνουν όλο και περισσότερο οι  άνθρωποι αυτή την περίοδο είναι η εξουθένωση ή αλλιώς burnout όπως εμφανίζεται στη διεθνή βιβλιογραφία, δηλαδή το αποτέλεσμα του χρόνιου στρες που σχετίζεται με την εργασία. Οι σύγχρονοι ρυθμοί ζωής και οι απαιτήσεις της αγοράς εργασίας που συνεχώς αυξάνονται οδηγούν ένα μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων στην ψυχολογική και σωματική εξουθένωση.

Στην Ολλανδία, το 60% των εργαζομένων βιώνουν στρες στην εργασία τους είτε καθημερινά είτε πολύ συχνά. Ενώ στην Ευρώπη, τα ποσοστά αγγίζουν το 53% του εργαζόμενου πληθυσμού. Πιο συγκεκριμένα, στην Γαλλία τα ποσοστά είναι 49%, στο Βέλγιο 47%, στην Γερμανία 52% ενώ και στο Ηνωμένο Βασίλειο τα ποσοστά ανέρχονται στο 44% του εργαζόμενου πληθυσμού.

Αν το συνεχές άγχος σας κάνει να αισθάνεστε αβοήθητοι, απογοητευμένοι και εντελώς εξαντλημένοι τότε μπορεί να είστε στα όρια του Burnout, δηλαδή της σωματικής και ψυχικής εξάντλησης. Η επαγγελματική εξουθένωση είναι ένας ειδικός τύπος στρες που σχετίζεται με την εργασία – μια κατάσταση σωματικής ή συναισθηματικής εξάντλησης που περιλαμβάνει επίσης μια αίσθηση μειωμένης επίτευξης και απώλειας της προσωπικής ταυτότητας.

Το «Burnout» δεν είναι ιατρική διάγνωση. Ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι άλλες καταστάσεις, όπως η κατάθλιψη, βρίσκονται πίσω από την εξουθένωση. Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι μεμονωμένοι παράγοντες, όπως τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και η οικογενειακή ζωή, επηρεάζουν το άτομο που βιώνει την επαγγελματική εξουθένωση. Όποια και αν είναι η αιτία, η επαγγελματική εξουθένωση μπορεί να επηρεάσει τη σωματική και ψυχική σας υγεία.

Συμπτώματα επαγγελματικής εξουθένωσης (Burnout)

• Έχετε έντονη κυνικότητα και κριτική για την δουλειά σας.
• Σας είναι δύσκολο να βρείτε κίνητρο να πάτε στη δουλειά και όταν είστε εκεί νιώθετε εξάντληση.
• Έχετε γίνει ευερέθιστος ή ανυπόμονος με συνεργάτες ή πελάτες.
• Σας λείπει ενέργεια και έχει μειωθεί η παραγωγικότητά σας.
• Δυσκολεύεστε να συγκεντρωθείτε.
• Σας λείπει το αίσθημα της ικανοποίησης από την δουλειά σας.
• Νιώθετε απογοητευμένοι για τη δουλειά σας.
• Χρησιμοποιείτε τρόφιμα, φάρμακα ή αλκοόλ για να νιώσετε καλύτερα.
• Έχουν αλλάξει οι συνήθειες ύπνου σας (αύξηση ή μείωση του ύπνου).
• Έχετε συμπτώματα σωματικά όπως πονοκεφάλους, προβλήματα στο στομάχι ή το έντερο.

Πιθανές αιτίες του Burnout

Η επαγγελματική εξουθένωση μπορεί να προκύψει από διάφορους παράγοντες, όπως:

• Έλλειψη ελέγχου. Η αδυναμία επιρροής στις αποφάσεις που επηρεάζουν τη δουλειά σας – όπως το πρόγραμμά σας, οι εργασίες ή ο φόρτος εργασίας – θα μπορούσε να οδηγήσει σε επαγγελματική εξουθένωση.
• Ασαφείς προσδοκίες για δουλειά. Εάν δεν είστε ξεκάθαροι σχετικά με τον βαθμό εξουσίας που έχετε ή τι περιμένουν ο επόπτης σας ή άλλοι από εσάς, είναι πιθανό να μην αισθάνεστε άνετα στη δουλειά.
• Δυσλειτουργική δυναμική στο χώρο εργασίας. Για παράδειγμα μπορεί να συνεργάζεστε με έναν εκφοβιστή στο γραφείο ή να αισθάνεστε ότι υπονομεύεστε από συναδέλφους ή το αφεντικό σας. Αυτό μπορεί να συμβάλει στο εργασιακό άγχος.
• Ακραίες αρμοδιότητες. Πολλές φορές μπορεί η δουλειά που έχετε να φέρετε εις πέρας να είναι χαοτική και να μην έχετε την απαραίτητη ενέργεια.
• Έλλειψη κοινωνικής υποστήριξης. Εάν αισθάνεστε απομονωμένοι στη δουλειά και στην προσωπική σας ζωή, μπορεί να αισθάνεστε περισσότερο άγχος.
• Ανισορροπία εργασίας και προσωπικής ζωής. Εάν η εργασία σας απαιτεί τόσο πολύ χρόνο και προσπάθεια, ώστε να μην έχετε την ενέργεια να περάσετε χρόνο με την οικογένεια και τους φίλους σας, μπορεί να οδηγηθείτε γρήγορα στην εργασιακή εξουθένωση.

Παράγοντες κινδύνου επαγγελματικής εξουθένωσης

Οι ακόλουθοι παράγοντες μπορεί να συμβάλουν στην εξουθένωση της εργασίας:

• Έχετε μεγάλο φόρτο εργασίας και εργάζεστε πολλές ώρες.
• Παλεύετε να ισορροπήσετε την εργασία σας και την προσωπική σας ζωή.
• Εργάζεστε ως βοηθός ή έχετε ρόλο φροντιστή, όπως η υγειονομική περίθαλψη.
• Νιώθετε ότι έχετε λίγο ή καθόλου έλεγχο στη δουλειά σας.

Συνέπειες της επαγγελματικής εξουθένωσης

Η αγνόηση ή η μη αντιμετώπιση της επαγγελματικής εξουθένωσης μπορεί να έχει σημαντικές συνέπειες, όπως:

• Υπερβολικό άγχος
• Κούραση
• Αϋπνία
• Θλίψη, θυμός ή ευερεθιστότητα
• Κατάχρηση αλκοόλ ή ουσιών
• Καρδιακές παθήσεις
• Υψηλή πίεση του αίματος
• Διαβήτης τύπου 2
• Ευπάθεια σε ασθένειες

Αντιμετώπιση της επαγγελματικής εξουθένωσης

• Αξιολογήστε τις επιλογές σας. Συζητήστε συγκεκριμένες ανησυχίες με τον προϊστάμενό σας. Ίσως μπορείτε να συνεργαστείτε για να αλλάξετε τις προσδοκίες ή να επιτύχετε συμβιβασμούς ή λύσεις. Προσπαθήστε να θέσετε στόχους για το τι πρέπει να γίνει και τι μπορεί να περιμένει.
• Αναζητήστε υποστήριξη. Είτε απευθύνεστε σε συναδέλφους, φίλους ή αγαπημένα πρόσωπα, η υποστήριξη και η συνεργασία μπορεί να σας βοηθήσουν να ανταπεξέλθετε. Εάν έχετε πρόσβαση σε πρόγραμμα βοήθειας υπαλλήλων, επωφεληθείτε από τις σχετικές υπηρεσίες.
• Δοκιμάστε μια χαλαρωτική δραστηριότητα. Εξερευνήστε προγράμματα που μπορούν να σας βοηθήσουν με το άγχος όπως η γιόγκα ή ο διαλογισμός.
• Κάνετε λίγη άσκηση. Η τακτική σωματική δραστηριότητα μπορεί να σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε καλύτερα το άγχος. Μπορεί επίσης να σας κάνει να ξεχαστείτε από τη δουλειά.
• Βάλτε σε προτεραιότητα τον ύπνο. Ο ύπνος αποκαθιστά την ευεξία και προστατεύει την υγεία σας.
• Ενσυνειδητότητα. Το Mindfulness είναι η πράξη της εστίασης στη ροή της αναπνοής σας και της έντονης επίγνωσης του τι νιώθετε και αισθάνεστε κάθε στιγμή, χωρίς ερμηνεία ή κρίση. Σε ένα εργασιακό περιβάλλον, αυτή η πρακτική περιλαμβάνει την αντιμετώπιση καταστάσεων με υπομονή και χωρίς κριτική.

Όταν η εξουθένωση δεν προκαλείται από την εργασία

Το εργασιακό περιβάλλον δεν είναι η μόνη πηγή του χρόνιου στρες που οδηγεί την εξουθένωση. Οι γονείς, οι σύντροφοι και οι μη επαγγελματίες φροντιστές μπορούν επίσης να βιώσουν ατελείωτη εξάντληση, να αισθανθούν συγκλονισμένοι από τις ευθύνες τους ή να πιστεύουν κρυφά ότι έχουν αποτύχει στο ρόλο τους. Αυτές οι μορφές εξουθένωσης αναφέρονται ως γονική εξουθένωση, εξουθένωση σχέσεων και επαγγελματική εξουθένωση αντίστοιχα.

Ωστόσο, αυτές οι μορφές εξουθένωσης είναι οι λιγότερο γνωστές συγκριτικά με την εξουθένωση που σχετίζεται με την καριέρα. Τα στερεότυπα και το στίγμα-που σχετίζονται ιδιαίτερα με τη γονική μέριμνα-μπορούν να κάνουν τα άτομα που πάσχουν από επαγγελματική εξουθένωση να αισθάνονται ότι φταίνε για τις προκλήσεις τους. Ως αποτέλεσμα, συχνά κρύβουν τους αγώνες τους από τους άλλους. Η εξουθένωση όμως, σε οποιαδήποτε μορφή, μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες αν δεν αντιμετωπιστεί. Η αναζήτηση βοήθειας από κάποιον ειδικό είναι συχνά το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων της και την αποφυγή των αρνητικών αποτελεσμάτων.

Χριστάκη Ελένη – Ψυχολόγος

Κέντρο Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας – InterNus