Διαταραχή εθισμού στα τυχερά παιχνίδια

Η διαταραχή εθισμού στα τυχερά παιχνίδια είναι μια ψυχιατρική πάθηση και χαρακτηρίζεται από μια κακή προσαρμοστική συμπεριφορά τζόγου που επιμένει παρά τις αρνητικές συνέπειες σε σημαντικούς τομείς της λειτουργίας της ζωής του ατόμου. Η ενασχόληση με τον τζόγο μπορεί να προκύψει σε οποιονδήποτε από οποιοδήποτε κοινωνικό κύκλο. Τα τυχερά παιχνίδια σας πηγαίνουν από μια διασκεδαστική, ακίνδυνη συνήθεια σε μια ανθυγιεινή εμμονή με σοβαρές συνέπειες. Είτε στοιχηματίζετε σε αθλήματα, ξυστό, ρουλέτα, πόκερ ή κουλοχέρηδες – σε καζίνο ή στο διαδίκτυο – ο εθισμός στα τυχερά παιχνίδια μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις σχέσεις σας, την εργασία σας και να σας οδηγήσει σε οικονομική καταστροφή. Ακόμη, μπορεί να οδηγηθείτε στο να κάνετε πράγματα που δεν σκεφτήκατε ποτέ, όπως να αποκτήσετε τεράστια χρέη ή ακόμα και να κλέψετε χρήματα προκειμένου να στοιχηματίσετε.

Ο εθισμός στα τυχερά παιχνίδια – επίσης γνωστός ως παθολογικός τζόγος, καταναγκαστικός τζόγος ή διαταραχή τζόγου – είναι μια διαταραχή ελέγχου ώθησης. Η διαταραχή του τζόγου περιλαμβάνει επαναλαμβανόμενη προβληματική συμπεριφορά τζόγου που προκαλεί σημαντικά προβλήματα ή δυσφορία και μπορεί να ονομαστεί επίσης εθισμός στα τυχερά παιχνίδια ή καταναγκαστικά τυχερά παιχνίδια.

Για μερικούς ανθρώπους ο τζόγος γίνεται εθισμός – τα αποτελέσματα που παίρνουν από τον τζόγο είναι παρόμοια με τα αποτελέσματα κάποιου με εθισμό στο αλκοόλ. Μπορούν να λαχταρούν τα τυχερά παιχνίδια με τον τρόπο που κάποιος λαχτάρα το αλκοόλ ή άλλες ουσίες. Ο καταναγκαστικός τζόγος εκτός από τη γενικότερη αρνητική επιρροή που έχει στο άτομο όσον αφορά τις σχέσεις  του και τη δουλειά του συχνά μπορεί να τον οδηγήσει και σε νομικά ζητήματα.

Συχνά, τα άτομα που είναι εθισμένα στον τζόγο τείνουν να το κρύβουν. Μπορεί να λένε ψέματα στα μέλη της οικογένειας και σε άλλους για να καλύψουν τη συμπεριφορά τους και μπορεί να στραφούν σε άλλους για βοήθεια σε οικονομικά προβλήματα. Μερικοί παίκτες αναζητούν στο παιχνίδι τον  ενθουσιασμό ή την δράση, ενώ άλλοι ψάχνουν περισσότερο για μια διαφυγή. Φυσικά, υπάρχουν και περιπτώσεις ενασχόλησης με τον τζόγο που δεν ανήκουν στον εθισμό, παρόλα αυτά, οποιαδήποτε συμπεριφορά που σχετίζεται με τον τζόγο και διαταράσσει τη ζωή σας θεωρείται δυσλειτουργική.

Ο εθισμός στα τυχερά παιχνίδια συχνά συνδέεται και με άλλες συμπεριφορές ή διαταραχές της διάθεσης. Πολλοί παίκτες, για παράδειγμα, υποφέρουν επίσης από προβλήματα κατάχρησης ουσιών, άγχος, κατάθλιψη, ή ακόμα και διπολική διαταραχή.

Διαγνωστικά κριτήρια

Για να γίνει διάγνωση Εθισμού στα τυχερά παιχνίδια πρέπει να ισχύουν τουλάχιστον τέσσερα από τα παρακάτω κριτήρια όπως αυτά ορίζονται από το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών:

• Το άτομο έχει την ανάγκη να παίξει με αυξανόμενο χρηματικό ποσό για να επιτύχει τον επιθυμητό ενθουσιασμό.
• Υπάρχει το αίσθημα της ανησυχίας ή της ευερεθιστότητας όταν προσπαθεί να μειώσει ή να σταματήσει την ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια.
• Γίνονται επαναλαμβανόμενες ανεπιτυχείς προσπάθειες για έλεγχο ή διακοπή του τζόγου.
• Υπάρχουν συχνές σκέψεις σχετικά με τον τζόγο.
• Υπάρχει συχνή ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια όταν αισθάνεται το άτομο στενοχωρημένο και ευάλωτο.
• Μετά την απώλεια χρημάτων από τον τζόγου, το άτομο συχνά ξανά τζογάρει για να εξομαλυνθεί η χρηματική  διαφορά (αναφέρεται ως «κυνηγώντας» τις απώλειες).
• Το άτομο λέει ψέματα για την δραστηριότητά του με τον τζόγο.
• Το άτομο διακινδυνεύει ή χάνει μια σημαντική σχέση, δουλειά ή εκπαιδευτική / επαγγελματική ευκαιρία λόγω τζόγου.

Αιτιολογικοί παράγοντες & παράγοντες διαιώνισης

Όπως πολλά προβλήματα, έτσι και ο καταναγκαστικός τζόγος μπορεί να οφείλεται σε συνδυασμό βιολογικών, γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων.

Παράγοντες κινδύνου

• Διαταραχές ψυχικής υγείας. Τα άτομα που παίζουν τζόγο συχνά έχουν προβλήματα κατάχρησης ουσιών, διαταραχές προσωπικότητας, κατάθλιψη ή άγχος. Ο καταναγκαστικός τζόγος μπορεί επίσης να σχετίζεται με διπολική διαταραχή, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD) ή διαταραχή έλλειψης προσοχής / υπερκινητικότητας (ADHD).
• Ηλικία. Ο καταναγκαστικός τζόγος είναι πιο συχνός σε νεότερους και μεσήλικες. Η ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας ή της εφηβικής αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης συμπεριφορών καταναγκαστικού τζόγου. Ωστόσο, το καταναγκαστικό παιχνίδι στον ενήλικο πληθυσμό μπορεί επίσης να αποτελεί ένα πρόβλημα.
• Φύλο. Ο καταναγκαστικός τζόγος είναι πιο συχνός στους άνδρες παρά στις γυναίκες. Οι γυναίκες που στοιχηματίζουν συνήθως ξεκινούν αργότερα στη ζωή τους και μπορεί να εθιστούν πιο γρήγορα. Όμως τα πρότυπα παιχνιδιού μεταξύ ανδρών και γυναικών έχουν γίνει όλο και πιο παρόμοια.
• Επιρροή οικογένειας ή φίλου. Εάν τα μέλη της οικογένειάς σας ή οι φίλοι σας έχουν πρόβλημα τζόγου, οι πιθανότητες είναι μεγαλύτερες να αποκτήσετε και εσείς.
• Φάρμακα που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της νόσου του Πάρκινσον και του συνδρόμου ανήσυχων ποδιών. Τα φάρμακα που ονομάζονται αγωνιστές ντοπαμίνης έχουν μια σπάνια παρενέργεια που μπορεί να οδηγήσει σε καταναγκαστικές συμπεριφορές, συμπεριλαμβανομένου του τζόγου, σε μερικούς ανθρώπους.
• Ορισμένα χαρακτηριστικά προσωπικότητας. Όντας πολύ ανταγωνιστικός, ένας εργασιομανής, παρορμητικός, ανήσυχος ή εύκολα βαριεστημένος ενήλικας μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καταναγκαστικού τζόγου.

Θεραπεία

Η αντιμετώπιση του καταναγκαστικού τζόγου μπορεί να είναι δύσκολη. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δυσκολεύονται να παραδεχτούν ότι έχουν πρόβλημα. Παρόλα αυτά, η απεξάρτηση από τον τζόγο μπορεί να σας βοηθήσει να ανακτήσετε την αίσθηση του ελέγχου στη ζωή σας και να βελτιώσετε τους τομείς που πιθανόν να επηρεάζονται όπως οι κοινωνικές σας σχέσεις, η δουλειά και η οικονομική σας κατάσταση.

Η θεραπεία για τον καταναγκαστικό τζόγο μπορεί να περιλαμβάνει αυτές τις προσεγγίσεις:

• Θεραπεία. Η γνωστική συμπεριφοριστική θεραπεία (CBT) μπορεί να είναι ευεργετική. Στόχος της είναι η σταδιακή βήμα-βήμα αντιμετώπιση των πιο δύσκολων καταστάσεων από το άτομο ενώ βρίσκεται στο ασφαλές πλαίσιο της θεραπείας, προκειμένου να αποκτήσει δεξιότητες που θα τον βοηθήσουν στην οριοθέτηση του εαυτού αναφορικά με τον  τζόγο. Η γνωστική συμπεριφορική θεραπεία επικεντρώνεται στον εντοπισμό των δυσλειτουργικών και αρνητικών πεποιθήσεων του ατόμου οδηγώντας το να αποκτήσει έναν πιο υγιή και θετικό τρόπο σκέψης.
• Φάρμακα. Τα αντικαταθλιπτικά και οι σταθεροποιητές της διάθεσης μπορούν να βοηθήσουν σε προβλήματα που συχνά συμβαδίζουν με τον καταναγκαστικό τζόγο – όπως η κατάθλιψη, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (OCD) ή η διαταραχή έλλειψης προσοχής / υπερκινητικότητας (ADHD). Μερικά αντικαταθλιπτικά μπορεί να είναι αποτελεσματικά στη μείωση της συμπεριφοράς του τζόγου. Τα φάρμακα που ονομάζονται ναρκωτικοί ανταγωνιστές, χρήσιμα στη θεραπεία της κατάχρησης ουσιών, μπορούν επίσης να συμβάλλουν στη θεραπεία του καταναγκαστικού τζόγου.
• Ομάδες αυτοβοήθειας. Μερικοί άνθρωποι θεωρούν ότι η συνομιλία με άλλους που αντιμετωπίζουν παρόμοιο πρόβλημα τζόγου μπορεί να είναι ένα χρήσιμο μέρος της θεραπείας. Ζητήστε συμβουλές από τον επαγγελματία υγείας σας για ομάδες αυτοβοήθειας.

Η θεραπεία για τον καταναγκαστικό τζόγο μπορεί να περιλαμβάνει είτε ατομικές ψυχοθεραπείες στο χώρο κάποιου ιδιώτη ή δημόσιου ψυχολόγου είτε ακόμα και συνεδρίες κατ’οίκον επίσκεψης σε περιπτώσεις όπου ο πελάτης δεν δύναται να μετακινηθεί. Εκτός από την ατομική ψυχοθεραπεία έχει αποδειχτεί αποτελεσματική και η ομαδική θεραπεία, όπως επίσης και η θεραπεία για κατάχρηση ουσιών, κατάθλιψη, άγχος ή οποιαδήποτε άλλη διαταραχή ψυχικής υγείας μπορεί επίσης να αποτελέσει μέρος του σχεδίου θεραπείας για τον καταναγκαστικό τζόγο.

Συμβουλές προς άτομα του στενού φιλικού ή οικογενειακού περιβάλλοντος

Τι να κάνετε

• Ζητήστε την υποστήριξη άλλων με παρόμοια προβλήματα, παρευρεθείτε σε μια ομάδα αυτοβοήθειας για οικογένειες.
• Αναγνωρίστε τα καλά χαρακτηριστικά του ατόμου που είναι εθισμένο στο τζόγο.
• Παραμείνετε ήρεμοι όταν του μιλάτε για τον τζόγο και τις συνέπειές του.
• Ενημερώστε τον ότι αναζητάτε βοήθεια για χάρη σας, λόγω του τρόπου που σας επηρεάζει ο τζόγος (και πιθανώς τα παιδιά αν υπάρχουν).
• Εξηγήστε το πρόβλημα του τζόγου στα παιδιά (αν υπάρχουν).
• Κατανοήστε την ανάγκη αντιμετώπισης προβληματικών τυχερών παιχνιδιών παρά τον χρόνο που μπορεί να περιλαμβάνει.
• Θέστε όρια στη διαχείριση χρημάτων. Πάρτε τον έλεγχο των οικογενειακών οικονομικών, ελέγξτε τις καταστάσεις τραπεζών και πιστωτικών καρτών.

Τι να μην κάνετε

• Μην αφήστε τον εαυτό σας να χάσει τον έλεγχο του θυμού σας.
• Μην εξαιρέσετε τον παίκτη από την οικογενειακή ζωή και τις δραστηριότητες.
• Μην αναμένετε άμεση ανάκαμψη ή ότι όλα τα προβλήματα θα επιλυθούν όταν σταματήσει ο τζόγος.
• Μην καλύψετε ή αρνηθείτε την ύπαρξη του προβλήματος στον εαυτό σας, στην οικογένεια ή σε άλλους.

Η παροχή υποστήριξης μπορεί επίσης να είναι χρήσιμη για τα μέλη της οικογένειας. Έχοντας ένα μέλος της οικογένειας με πρόβλημα τζόγου μπορεί να είναι δύσκολο και ενοχλητικό. Η παροχή υποστήριξης μπορεί να σας βοηθήσει να δείτε τα δυνατά σημεία της οικογένειάς σας και να δείτε ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν. Μπορεί επίσης να σας βοηθήσει να αποφασίσετε ποιες ενέργειες πρέπει να κάνετε και να διαχειριστείτε το άγχος και την κατάθλιψη που μπορεί να σας προκαλεί η όλη κατάσταση.

Χριστάκη Ελένη – Ψυχολόγος

Κέντρο Συμβουλευτικής και Ψυχοθεραπείας – InterNus