Asperger & διαφοροποίηση από τον αυτισμό

Το σύνδρομο Asperger συγκαταλέγεται σε μια υποομάδα διάχυτων αναπτυξιακών διαταραχών που αναφέρονται στο φάσμα του αυτισμού. Πολύ έντονα χαρακτηριστικά της διαταραχής αυτής είναι οι δυσκολίες στην κοινωνική και συναισθηματική επίδραση του ατόμου με άλλα άτομα, δυσκολίες στην επικοινωνία και κάποιες στερεοτυπικές συμπεριφορές. Πρόσφατα το Asperger διαφοροποιήθηκε από τις άλλες διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές και ταξινομήθηκε ως ξεχωριστή διαταραχή με γνώμονα κάποιες ιδιαιτερότητες και ευνοϊκότερες εξελίξεις που εμφανίζει στο γλωσσολογικό και γνωστικό τομέα. Παλιότερα τα παιδιά με τέτοιου είδους διαταραχή παρουσίαζαν σημαντική έκπτωση στη μη λεκτική τους συμπεριφορά, στην κοινωνική και συναισθηματική αλληλεπίδραση με τους άλλους, η οποία ονομάστηκε «αυτιστική ψυχοπάθεια» και αργότερα πήρε την ονομασία σύνδρομο Asperger. Σήμερα, τα διαγνωστικά συστήματα και οι ταξινομήσεις που αναφέρονται στο σύνδρομο Asperger, περιγράφουν άτομα με αυτιστικού τύπου διαταραχές αλλά υψηλής λειτουργικότητας, με δείκτη νοημοσύνης οριακό έως φυσιολογικό με καλές γλωσσικές δεξιότητες. Η διαταραχή Asperger εμφανίζεται ή εντοπίζεται σε σχετικά μεγαλύτερη ηλικία απ’ ότι η αυτιστική διαταραχή. Οι ιδιαιτερότητες των παιδιών αυτών γίνονται αντιληπτές στο πλαίσιο του σχολείου, καθότι συνήθως είναι πιο δύσκολο να γίνουν εμφανές από το οικογενειακό περιβάλλον. Η συχνότητα εμφάνισης του συνδρόμου είναι μεγαλύτερη στο αρσενικό φύλο σε σύγκριση με το θηλυκό σε αναλογία 9 προς 1.
Διαφοροποίηση του Asperger από τον αυτισμό
Ο αυτισμός ή αυτιστική διαταραχή ανήκει και αυτό στις διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές και χαρακτηρίζεται από τις ίδιες βασικές δυσκολίες στους τομείς της αμοιβαίας κοινωνικής αλληλεπίδρασης (επικοινωνίας και της στερεοτυπικής συμπεριφοράς) , όπως το Asperger. Ωστόσο, οι δυσκολίες αυτές είναι πιο ήπιες στα άτομα με σύνδρομο Asperger τα οποία έχουν φυσιολογικές ή υψηλές νοητικές δεξιότητες. Η σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο διαταραχών θεωρείται η απουσία καθυστέρησης στην ανάπτυξη του λόγου στα άτομα με σύνδρομο Asperger. Εντούτοις, κάποια παιδιά με τυπική αυτιστική διαταραχή σε μικρή ηλικία, αναπτύσσουν τον λόγο και άλλες δεξιότητες αργότερα και στην εφηβεία παρουσιάζουν χαρακτηριστικά Asperger. Παρότι το σύνδρομο Asperger παρουσιάζει κοινά συμπτώματα με τον αυτισμό, διακρίνεται από αποκλειστικές ιδιοτυπίες κυρίως στο γλωσσικό και τον κοινωνικό τομέα.

Τα χαρακτηριστικά των ατόμων με asperser στον γλωσσικό τομέα:

• Δεν εμφανίζουν σημαντική καθυστέρηση στον λόγο έως τα 3 πρώτα έτη
• Χρησιμοποιούν λόγο με ιδιοτυπίες και επαναλήψεις
• Καταφεύγουν σε συζητήσεις μη παραγωγικές και στείρες (κακός ρυθμός, τόνος και συναίσθημα στον προφορικό λόγο)
• Έχουν την τάση προς φλυαρία ή γελούν . Αποφεύγουν εντελώς να μιλήσουν
• Έχουν εμμονή σε ορισμένα θέματα συζήτησης

Κοινωνικός και συναισθηματικός τομέας

• Δείχνουν ενδιαφέρον για να συνάψουν σχέση
• Εκφράζουν επιθυμία για συζήτηση
• Αποφεύγουν συναλλαγές με συνομήλικους ή μικρότερα παιδιά
• Δυσκολεύονται να κάνουν βαθύτερες κοινωνικές σχέσεις
• Δεν εκδηλώνουν τα συναισθήματά τους
• Δεν κατανοούν τα συναισθήματα των άλλων

Γνωστικές και κινητικές λειτουργίες

• Δεν παρουσιάζουν νοητική καθυστέρηση
• Εκδηλώνουν δυσκολίες στον γραφοκινητικό τομέα
• Αδεξιότητα κινήσεων σώματος

Γενική συμπεριφορά

• Παρουσιάζουν διαταραχές ύπνου
• Εκδηλώνουν αυξημένο άγχος
• Έχουν περιορισμένα ενδιαφέροντα
• Δεν προσαρμόζονται εύκολα σε αλλαγές

Τα άτομα με σύνδρομο Asperger έχουν υψηλές ή φυσιολογικές νοητικές δεξιότητες και αντιλαμβάνονται τις σημαντικές κοινωνικές επικοινωνιακές δυσκολίες τους, αλλά δεν ξέρουν πώς να τις αντιμετωπίσουν. Από διάφορες μελέτες έχει παρατηρηθεί πως τα άτομα αυτά παρουσιάζουν ειδικές ικανότητες οι οποίες συνδέονται με τα γνωρίσματα του συνδρόμου όπως άριστη ικανότητα απομνημόνευσης (πχ αριθμομνήμονες), ιδιαίτερη επιδεξιότητα σε κατασκευές και στην χρήση υπολογιστών

ΑΙΤΙΟΠΑΘΟΓΕΝΕΙΑ
Το Asperger οφείλεται σε γενετικούς παράγοντες. Απόδειξη της θεώρησης του για τη γενετική βάση του συνδρόμου αποτελεί το γεγονός ότι εκτός από τα παιδιά που το εμφανίζουν, παρόμοια αλλά ηπιότερα συμπτώματα έχουν και οι γονείς τους ή άλλοι συγγενείς του κοντινού οικογενειακού περιβάλλοντος πχ μικρές δυσκολίες στην κοινωνική αλληλεπίδραση. Παρόλα αυτά όμως, δεν έχει ακόμη βρεθεί κάποιο συγκεκριμένο γονίδιο που να ευθύνεται για την εκδήλωση του. Ακόμα, υπεύθυνοι για την εκδήλωση του συνδρόμου θεωρούνται και οι νευροφυσιολογικοί και νευροανατομικοί παράγοντες, αφού σύμφωνα με κάποιες έρευνες παιδία που εξετάστηκαν, παρουσίαζαν ανωμαλίες στο ηλεκτροεγκεφαλογράφημα ή κάποια ελαφρά ή μέτρια εγκεφαλική ατροφία. Συνεπώς είναι αναγκαίο να διενεργηθούν πολλές ακόμη έρευνες, βασιζόμενες σε κλινικές μελέτες σχετικά με την αιτιολογία που προκαλεί το σύνδρομο Asperger, αφού οι ήδη υπάρχουσες εργασίες δεν μπορούν να μας οδηγήσουν με βεβαιότητα σε ένα σαφές συμπέρασμα. Τις περισσότερες φορές δεν μπορεί να υπάρξει ξεκάθαρη διάγνωση πριν από την ηλικία των 3 πρώτων χρόνων ζωής, γιατί δεν έχει πραγματοποιηθεί η απαραίτητη αναπτυξιακή εξέλιξη. Παρόλα αυτά όμως η κακή βλεμματική επαφή και η έλλειψη καλού προσανατολισμού και ανταπόκρισης κατά την εκφώνηση του ονόματος μπορούν να προδώσουν μια πιθανή εμφάνιση διάχυτων αναπτυξιακών διαταραχών ακόμη και στην βρεφική ηλικία.
Η εκτίμηση μπορεί να πραγματοποιηθεί κυρίως στα παρακάτω κέντρα:
α. Διαγνωστικά Κέντρα Φυσικών ή Ν.Π.Ι.Δ. , ιδιώτες επαγγελματίες και τα Κέντρα Διάγνωσης Αξιολόγησης και Υποστήριξης του Υπουργείου Παιδείας(ΚΔΑΥ)
β. Κέντρα Ψυχικής Υγείας γ. Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα
δ. Πανεπιστημιακά Νοσοκομεία: Εξειδικευμένα Ιατρεία.

Πώς μπορούν να βοηθήσουν οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς;

• Καλό είναι οι εκπαιδευτικοί να δημιουργήσουν ένα κλίμα αποδοχής και διαφορετικότητας μέσα στην τάξη. Αυτό θα το πετύχουν ενημερώνοντας τα υπόλοιπα παιδιά και καλλιεργώντας το αίσθημα της κατανόησης των ιδιαιτεροτήτων και των δυσκολιών του μαθητή με Άσπεργκερ.
• Οι δραστηριότητες του παιδιού πρέπει να είναι οργανωμένες και προβλέψιμες, διότι εξαιτίας της φύσης της διαταραχής, οι εκπλήξεις και τα ξαφνικά γεγονότα, μπορεί να προκαλέσουν δυσφορία στα παιδιά με Άσπεργκερ. Γενικότερα ότι είναι εκτός προγράμματος δημιουργεί άγχος και είναι αναγκαίο τα άτομα που έχουν επαφή με το παιδί αυτό, να προετοιμάζουν για οποιαδήποτε αλλαγή στο πρόγραμμα.
• Τα οπτικά βοηθήματα όπως εικόνες και οπτικοποιημένο πρόγραμμα κατά την διδασκαλία στο σπίτι και στο σχολείο βοηθούν πολύ στην ομαλή προσαρμογή του παιδιού στην τυχόν εναλλαγή των δραστηριοτήτων.
• Οι κανόνες της τάξης πρέπει να είναι απλοί και κατανοητοί. Θα βοηθούσε πολύ η οπτικοποίηση και τοιχοκόλλησή τους. Κανόνες σχετικά με την κοινωνικής επαφή ώστε ενθαρρύνουν τα παιδιά με Άσπεργκερ να δημιουργούν φιλίες και να συνεργάζονται.
• Ενθάρρυνση ομαδικών παιχνιδιών και η δική μας διακριτική παρέμβαση όταν το παιδί δυσκολευτεί στα διάφορα παιχνίδια ρόλων και μίμησης(πχ κουκλοθέατρο κτλ) θα βοηθήσουν ιδιαίτερα τα παιδιά να εξασκηθούν στην κοινωνική συνθήκη και να μάθουν να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους.
• Προσπαθούμε να εξελίξουμε τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα του παιδιού όπως αστρονομία κ.λπ. ενσωματώνοντάς τα στο σχολικό πρόγραμμα.
• Κατά την λεκτική επικοινωνία μαζί τους καλό είναι να μην χρησιμοποιούμε αφηρημένο και μεταφορικό λόγο. Τα παιδιά με Asperger ερμηνεύουν ό, τι ακούνε κυριολεκτικά, καθώς δυσκολεύονται να αντιληφθούν το μεταφορικό λόγο, οπότε τους τα μεταφέρουμε όλα κυριολεκτικά.
• Κυρίως οι εκπαιδευτικοί πρέπει να επιμένουν στην επανάληψη και κατανόηση σε οποιαδήποτε δυσκολία κατά την διάρκεια του μαθήματος, γιατί τα παιδιά με σύνδρομο Άσπεργκερ μπορεί να μιλούν και να διαβάζουν με ευχέρεια, αλλά έχουν προβλήματα κατανόησης.
• Επειδή τα παιδιά με αυτισμό συχνά ξεχνούν τις υποχρεώσεις τους και τα καθήκοντά τους, καλό θα ήταν ο εκπαιδευτικός να τηρεί ένα τετράδιο επικοινωνίας όπου θα ενημερώνει τους γονείς σχετικά με τις σχολικές εργασίες
• Τα παιδιά αυτά δυσκολεύονται να εκφράσουν τα συναισθήματα τους αλλά και να κατανοήσουν πλήρως την εκφραστικότητα των άλλων ατόμων, για αυτό το λόγο πρέπει να υπάρχει ενθάρρυνση ώστε το παιδί να ζητά βοήθεια είτε από τους γονείς και τον εκπαιδευτικό, είτε από τους συμμαθητές του σε οτιδήποτε δυσκολευτεί.

Βασιλική Ζησίμου – Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας

InterNus – Κέντρο Συμβ/κής & Ψυχ/πείας

ψυχολόγος Χανιά

ψυχολόγος ηράκλειο