Μη λεκτική επικοινωνία

Όλοι οι άνθρωποι κατέχουμε τη φυσική ικανότητα να επικοινωνούμε. Η επικοινωνία διασφαλίζει τη φυσική και την κοινωνική μας επιβίωση. Η επικοινωνία έχει χαρακτηριστεί ως «η τέχνη της αλληλοκατανόησης», μέσα από την οποία επιδιώκουμε να αισθανθούμε ασφαλείς, να σχετιστούμε, να δώσουμε και να πάρουμε πληροφορίες, να εκφραστούμε και τελικά να κατανοήσουμε τον κόσμο. Η αλληλεπίδραση των ατόμων, πρόσωπο με πρόσωπο, εξ ορισμού εμπεριέχει κάτι περισσότερο από λέξεις, καθώς τα άτομα διαθέτουν σώμα. Όσο περίεργο κι αν ακούγεται, με τις λέξεις μεταφέρεται μόνο ένα 7% της πληροφορίας που θέλουμε να μεταδώσουμε. Το υπόλοιπο 93% της επικοινωνίας είναι μη λεκτικό. Αυτό από μόνο του εξηγεί το γεγονός ότι η μελέτη της μη λεκτικής επικοινωνίας έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον πολλών μελετητών στο πεδίο της ψυχολογίας.

Τι περιλαμβάνει όμως η μη λεκτική επικοινωνία και γιατί είναι σημαντική;
Η μη λεκτική επικοινωνία μπορεί να μεταδοθεί σκόπιμα ή μη σκόπιμα και μεταφέρει τις συναισθηματικές μας καταστάσεις με πιο έντονο τρόπο. Η κατανόησή της, μας δίνει τη δυνατότητα να αντιλαμβανόμαστε αυτό που οι άλλοι νιώθουν πραγματικά, ακόμα κι όταν διστάσουν να μας το φανερώσουν. Η μη λεκτική συμπεριφορά και επικοινωνία αντανακλά την ψυχολογική μας κατάσταση, οπότε και με τον τρόπο με τον οποίο κινούμαστε συχνά κάνουμε μία ψυχοσωματική δήλωση χωρίς να μιλάμε.

Η μη λεκτική επικοινωνία περιλαμβάνει:

Εκφράσεις προσώπου και ματιών
Το πρόσωπο και τα μάτια είναι το πιο εκφραστικό σημείο του σώματός μας, από το οποίο μπορούμε να πάρουμε πολλές μη λεκτικές πληροφορίες. Το πρόσωπο αποτελεί τον «καθρέπτη» του εσωτερικού κόσμου, μέσα από τον οποίο προβάλλονται συναισθήματα, εξωτερικεύονται στάσεις ή διαθέσεις και δηλώνεται η ανατροφοδότηση σχετικά με απόψεις και θέσεις. Το πρόσωπο μεταβάλλεται πιο γρήγορα σε σύγκριση με άλλα κανάλια και εκπέμπει συχνότερα πληροφορίες.
Τόσο η οπτική επαφή όσο και η απουσία αυτής μπορεί να μας δώσει πολλά χρήσιμα μηνύματα για την ποιότητα της συναναστροφής, για τη θέληση ή μη της επικοινωνίας αλλά και για τα συναισθήματα του ατόμου. Σκεφτείτε πως είναι το πρόσωπό μας όταν μιλάμε για θέματα για τα οποία νιώθουμε άνετα ή όταν ενδιαφερόμαστε για το άτομο με το οποίο συναναστρεφόμαστε και αντίστροφα, πώς είναι τα μάτια και το πρόσωπό μας όταν ντρεπόμαστε ή νιώθουμε άβολα ή όταν αδιαφορούμε για μία συζήτηση ή ένα άτομο.

Χειρονομίες
Οι άνθρωποι συναντώνται στο δρόμο, δίνουν τα χέρια με χειραψία, ανταλλάσουν φιλιά ή αγκαλιές, γνέφουν ή αποχαιρετούν ο ένας στον άλλον από το απέναντι πεζοδρόμιο με ένα χαμόγελο ή με μία κίνηση του κεφαλιού. Από οποιονδήποτε βρίσκεται στο ίδιο πολιτισμικό πλαίσιο, οι παραπάνω χειρονομίες αναγνωρίζονται εύκολα στην καθημερινή εμπειρία και μεταδίδουν πληροφορία.

Στάση σώματος
Η στάση του σώματός μας σχετίζεται με τη διάθεσή μας και σε συνδυασμό με τις κινήσεις του προσώπου και των χεριών δείχνει μία γενικότερη εικόνα για το πώς αισθανόμαστε. Δεν είναι πάντα τυχαίο δίπλα σε ποιον θα επιλέξω να καθίσω, ούτε το αν θα σταυρώσω τα χέρια μου ή αν θα ανασκουμπωθώ και θα καθίσω στην άκρη της καρέκλας εκφράζοντας ανυπομονησία ή νευρικότητα.

Παραγλώσσα
Η παραγλώσσα είναι η φωνητική πλευρά της επικοινωνίας και ο έλεγχος των ήχων, δηλ. το πώς λέγεται κάτι και όχι το τι λέγεται. Στην παραγλώσσα περιλαμβάνεται: ο τόνος της φωνής, η ένταση και ο ρυθμός της ομιλίας, η ποιότητα και η χροιά της φωνής. Πολλές φορές δεν έχει τόση σημασία το περιεχόμενο αυτού που λέμε όσο ο τρόπος που το λέμε που δίνει την πληροφορία σε μία συζήτηση.

Προσωπική παρουσίαση
Στοιχεία της εμφάνισής μας μπορεί να αποτελέσουν σήματα στα οποία αποδίδεται ένα συγκεκριμένο νόημα. Ο τρόπος που θα επιλέξω να ντυθώ στο πρώτο ραντεβού ή σε μία συνέντευξη για δουλειά επίσης μεταδίδει μηνύματα για μένα και για το τι επιδιώκω να προβάλω σαν πληροφορία για τον εαυτό μου. Είναι σα να λέμε το «περιτύλιγμα». Έχετε αναρωτηθεί για ποιο λόγο επιλέγουμε την καλύτερη κορνίζα για τη φωτογραφία του γάμου που θα στολίσει το σαλόνι μας; Η προσωπική παρουσίαση περιλαμβάνει πέρα από την ενδυμασία, την οργάνωση του χώρου και του χρόνου μου και τη συνέπεια. Δερμάτινοι καναπέδες ή ακριβά χαλιά μπορεί να μεταδώσουν το κύρος ή την ισχύ σε έναν χώρο εργασίας, ενώ το να καθυστερήσω σε ένα ραντεβού μπορεί επίσης να μεταδώσει πληροφορία για την σημαντικότητα του ραντεβού αυτού για μένα.

Η σωστή κωδικοποίηση των μη λεκτικών μηνυμάτων προκύπτει με την παρατήρηση, την αντίληψη και την εκπαίδευση και εξασφαλίζει σε μεγάλο βαθμό την επιτυχία των διαπροσωπικών συναλλαγών. Το να είμαστε ικανοί να στέλνουμε σαφή μηνύματα για τις πεποιθήσεις μας και για τη συναισθηματική μας κατάσταση, ενώ ταυτόχρονα αντιλαμβανόμαστε, κατανοούμε και ερμηνεύουμε σωστά τα συναισθήματα και τις στάσεις των άλλων οδηγεί σε πιο λειτουργικές σχέσεις.

Κονιδάκη Ελπίδα- Ψυχολόγος
InterNus – Κέντρο Συμβ/κής & Ψυχ/πείας